صندوق‌های ذخیره ارزی به‌مثابه کنشگر در اقتصاد سیاسی: تبیینی از منظر نهادگرایی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین الملل، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

صندوق­های ذخیره ارزی در دو دهه­ اخیر یکی از کنشگران مهم اقتصاد سیاسی بوده‌اند و نقش آن ها در اقتصاد سیاسی بسیاری از جوامع خصوصاً جوامع بهره‌مند از درآمدهای رانتی حاصل از فروش منابع طبیعی مانند کشورهای حوزه خلیج فارس بسیار برجسته بوده است. این صندوق‌ها اگرچه یک ابزار اقتصادی به‌حساب می­آیند، اما دولت‌ها توانسته‌اند از مواهب سیاسی آن­ها نیز بهره‌مند شوند. این مقاله درصدد است با بهره‌گیری از رویکرد نهادگرایی، کارکرد این صندوق­ها را در چارچوب اقتصاد سیاسی داخلی برای کشورهای مالک و تاثیراتش در سیستم داخلی آن­ها را بررسی کند. این مقاله با طرح این پرسش که دلیل اهمیت صندوق‌های ذخیره ارزی در دو دهه­ اخیر در اقتصاد سیاسی داخلی چیست؟ با اتکا به روش توصیفی- اکتشافی و نیز جمع‌آوری داده‌های کتابخانه‌ای و اسنادی و بهره‌گیری از داده‌ها و آمارها و مکتوبات مرتبط با صندوق‌ها بررسی این فرضیه را در دستور کار دارد که صندوق‌های ذخیره ارزی به‌عنوان یک ‌نهاد برای کشورها، علی‌رغم مزایای اقتصادی دارای مواهب مهم سیاسی هستند. یافته‌های این پژوهش از بررسی آثار این صندوق‌ها در دو بعد سیاسی و اقتصادی نشان می‌دهد که نقش مهم و اساسی صندوق‌های ذخیره ارزی در ایجاد قدرت و شکل‌دهی به رویه‌ای متناسب به سیاست حاکم می‌تواند به تحکیم قدرت داخلی دولت‌ها کمک کند.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    1- پانتام، رابرت(۱۳۸۰) دموکراسی و سنت‌های مدنی، ترجمه محمدتقی دل‌فروز، تهران، انتشارات روزنامه سلام.

    2- پیترز، گای(۱۳۸۶) «نظریه نهادگرایی در علم سیاست» ترجمه فرشاد مؤمنی و فریبا مؤمنی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.

    3- کاظمی، حجت(1393)نهادگرایی به‌عنوان الگویی برای تحلیل سیاسی، نشریه پژوهش سیاست نظری، 8(13)، 1-27.

    1. Aglietta, M (2014). “Sovereign Wealth Funds in the mutation of global finance”. Law and Financial Markets Review, 8(3), 282-296.
    2. Al-Hashel, B (2015). “Sovereign wealth funds: A literature review”. Journal of Economics and Business, 78, 1-13.
    3. Brown, A. Papaioannou, M, Petrova, I (2010), “Macrofinancial Linkages of the Strategic Asset Allocation of Commodity-Based Sovereign Wealth Funds” Washington, D.C.: International Monetary Fund (IMF).
    4. Chebanov, S.V. »“Green” Economy: Role of Sovereign Funds« World Economy and International Economic Relations, 63(3) 2019 5–12
    5. Cuervo-Cazurra,A,Grosman,A ,Megginson,W (2022) “A Review of the internationalization of state-owned firms and sovereign wealth funds: Governments” nonbusiness objectives and discreet power. Journal of international business studies, 1-29
    6. Das, Udaibir S, Mazarei, Adnan, & Hoorn, Han. Van. Der. (2014), Economics of Sovereign Wealth Funds: Issues for Policymakers, Washington, D.C.: International Monetary Fund (IMF).
    7. Dixon, D. (2017) “The state as an institutional investor: unpacking the geographical political economy of sovereign wealth funds” In Handbook on the Geographies of the Money and Finance, Eds Ron Martin and Jane Pollard. Edward Elgar Publishing, 279-297
    8. Fenna, A. (1998). Introduction to Australian public policy. Pearson Education Australia.
    9. Haberly, D (2011) »Strategic sovereign wealth fund investment and the new alliance capitalism: a network mapping investigation « Environment and Planning A, 43 (8), 1833–1852
    10. Jen, Stephen. (2007). “The Definition of a Sovereign Wealth Fund”, Morgan Stanley Research Global, October 27, Morgan Stanley & Co, International.
    11. Jenkins, P., et al (2009), ‘Qataris sell 3.5% Barclays stake and spark talk of Sainsbury deal’, Financial Times, 21 October
    12. James, A, Retting, T, Shogren, J, Watson, B, & Wills, S (2022) “Sovereign Wealth Funds in Theory and Practic” Annual Review of Resource Economics, 14.
    13. Jory, S. R.; Perry, M. J.; and Hemphill, T. A. (2010): »“The Role of Sovereign Wealth Funds in Global Financial Intermediation”«. Thunderbird International Business Review 52 (6): 589-604.
    14. Keohane, Robert and Joseph Nye (1987) »Power and Interdependence Revisited« International Organization 41:723-53.
    15. Koh, W.C., (2017). »Fiscal policy in oil-exporting countries: the roles of oil funds and institutional quality«. Rev. Dev. Econ. 21 (3), 567–590
    16. Krasner, S.D. 1984, ‘Approaches to the State: Alternative Conceptions and Historical Dynamics’, Comparative Politics, 16: 223-46.
    17. Larsen, P. (2008) »Barclays Shares Hit By Mideast Move«, Financial Times, 1 November.
    18. Lenihan, A. T (2014) » Sovereign wealth funds and the acquisition of power« New Political Economy, 19(2), 227-257
    19. Mohaddes K, Raissi M. (2017). »Do sovereign wealth funds dampen the negative effects of commodity price volatility?« J Commodity Mark 8:18–27.
    20. Pistor, K., & Hatton, K. H. (2011) »Maximizing autonomy in the shadow of great powers: The political economy of sovereign wealth funds«. Columbia Journal of Transnational Law, 50(1), 1-82.
    21. Rhodes, R.A.W) 1995 (The Institutional Approach, in Marsh, Theory and Methods in Political Science, London, Macmillan.
    22. Santiso, J. (2008). Sovereign development funds: Key financial actors in the shifting wealth of nations (Working Paper No. 10/2008). Paris: OECD Development Centre.
    23. Shih, V. (2009) »Tools of survival: Sovereign wealth funds in Singapore and China«. Geopolitics, 14(2), 328–344.
    24. Şimşek, O., & Eren, A. A. (2018). »The Political Economy of Sovereign Wealth Funds from a Development Perspective«. Current Debates IN, 31.
    25. Skocpol, T. (1985) » Bringing the State Back In: Strategies of Analysis in Current Research« Cambridge University Press, Cambridge
    26. Sovereign Wealth Fund Institute. (2008, November 16). What Is a Sovereign Wealth Fund. Retrieved June 15, 2013 from the World Wide Web: http://www.swfinstitute.org/swf.php.
    27.  
    28. Sovereign Wealth Fund Institute (2013) Qatar Investment Authority. Retrieved November 6, 2013 from the World Wide Web: http://www.swfinstitute.org/swfs/qatar-investment-authority/
    29. Steinmo, S. (2008). »Historical institutionalism«Approaches and methodologies in the social sciences: A pluralist perspective, 118-138.
    30. Summers, L (2007) »Sovereign Funds Shake the Logic of Capitalism« Financial Times, July 30.
    31. Thelen, K. and Steinmo, S )1992( »Historical Institutionalism in Comparative Perspective« Structuring Politics: Historical Institutionalism in Comparative Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
    32. Truman, E. (2008), Sovereign Wealth Funds: The Need for Greater Transparency and Accountability, Policy Brief, Number Pb07-64 (Washington, DC: The Peterson Institute for International Economics), August.
    33. S. Department of Treasury (2007) Report to Congress on International Economic and Exchange Rate Policies. From the World Wide Web: http://www.treasury.gov/resource-center/international/exchange-ratepolicies/Pages/index.aspx
    34. Uranaka, T. and Azhar, S. (2010), »Update 2 – Kirin to buy Fraser & Neave Stake from Temasek« Reuters, 26 July
    35. Yeung, H. (2011). »From national development to economic diplomacy? Governing Singapore’s sovereign wealth funds«. The Pacific Review, 24 (5), 625–652.
    36. Young, K. E. (2020). »“Sovereign Risk: Gulf Sovereign Wealth Funds as Engines of Growth and Political Resource”«. British Journal of Middle Eastern Studies 47(1):96–116.
    37. Zawya Dow Jones (2009), ‘Kuwait SWF Says Sells $4.1B Citigroup Stake, Makes $1.1B Profit’, WSJ.com, 6 December.