دولت توسعه‌گرا، سیاست صنعتی، توسعه‌فناورانه (ارزیابی علل عملکرد متفاوت صنعت خودروسازی ایران، چین و مکزیک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سیاستگذاری علم و فناوری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران

2 دانشیارسیاستگذاری علم و فناوری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران

3 دانشیار سیاستگذاری علم و فناوری سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران

چکیده

هدف این مقاله، ارزیابی عوامل اساسی موثر بر عدم توسعه فناوری صنعت خودروسازی در ایران از منظر رویکرد نظری نهادگرایی تکاملی است. روش تحقیق، عبارت است از مقایسه‌ تاریخی تطبیقی یا الگوی چهار مرحله‌ای بردی (توصیف، تفسیر، همجواری، مقایسه). جامعه‌ آماری، کشورهای تولید کننده‌ خودرو و نمونه‌ آماری شامل سه کشور ایران ، چین و مکزیک است. داده‌های بدست آمده و مقایسه‌ تطبیقی نشان می‌دهند که فرضیه‌های متعارف از جمله نفتی بودن اقتصاد (رانت نفت)، ورود بی‌مورد به صنعت به دلیل نبود مزیت نسبی از ابتدا، سیاست حمایتی تعرفه‌ای بالا و دولتی بودن مالکیت بنگاه‌ها، در توضیح علل اساسی عدم موفقیت فناورانه این صنعت در ایران رد می‌شوند و فرضیه نبود دولت توسعه خواه توانمند در تدوین و اجرای سیاست صنعتی شکل دهنده‌‌  نظام نوآوری در سطوح ملی و بخشی و ظرفیت جذب در سطح بنگاه تایید می‌شود.

کلیدواژه‌ها


1- بانک خاورمیانه (1394)، "بررسی صنعت خودروسازی ایران"، گروه تحقیقات اقتصادی
2- بانک صادرات (1394)، "تجزیه و تحلیل صنعت خودرو"، کارگزاری بانک صادرات
3- خصم افکن، محمد حسین (1393)، تحلیل تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد توسعه محصول جدید با در نظر گرفتن اثر میانجی گری قابلیت یادگیری سازمانی، چشم انداز و مزیت رقابتی محصول جدید در صنعت خودرو، پایان نامه دکترا، دانشگاه اصفهان
4- دینی ترکمانی، علی و همکاران (1398)، " حکمرانی، نظام‌ نوآوری ملی و ظرفیت جذب، هم‌پایی و نوآوری فناورانه (مدل‌سازی نظری)"، فصل‌نامه مدل‌سازی اقتصادی، شماره 47، پاییز
5- ریگن، چارلز سی (1388)، روش تطبیقی فراسوی راهبردهای کمی وکیفی، ترجمه محمد فاضلی، نشر آگه
6- سالازار، مانوئل و همکاران (1396)، " سیاست صنعتی، تحول مولد و مشاغل: نظریه، تاریخچه و تجربه" ( در: سالازار و همکاران، ایجاد تحول در اقتصاد: سیاست صنعتی در خدمت رشد، اشتغال و توسعه، گروه مترجمان، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی)
7- قاضی زاده، علی (1390)، "ارائه مدلی برای گسترش و تعمیق تحقیق و توسعه در صنعت خودروسازی" ، دومین همایش ملی مدیریت پژوهش و فناوری، پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت
8- لی، کئون (2019:1399)، هنر همپایی اقتصادی، موانع، مسیرهای فرعی و جهش در نظام های نوآوری، ترجمه‌ی مصطفی صفدری رنجبر و محمد نثاری، شرکت چاپ و نشر بازرگانی
9- مازوکاتو، ماریانا (1395)، دولت کارآفرین: نقد اسطوره های بخش خصوصی در مقابل بخش عمومی، ترجمه حمید پاداش و علی نیکو نسبتی، نشر چشمه
10- مرکز پژوهش های مجلس (1394)، آسیب‌شناسی صنعت خودروی کشور و ارائه راهکارهای برون رفت از چالش های موجود، طرح پژوهشی
11- منطقی، منوچهر (1393)، "صنعت خودروسازی: "روندهای نوین، رویکردها و چالش‌ها" (در: صوفی، عبدالله و سپهر قاضی نوری، علم و نوآوری در ایران؛ توسعه، پیشرفت و چالش ها،  ترجمه اشراقی، مریم و محمد عباسی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور)
12- مهری، علی (1383؛ دانشگاه تربیت مدرس)، طراحی مدل مزیت رقابتی برای صنعت خودرو ایران، پایان نامه دکترا، دانشگاه تربیت مدرس
13- موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی (1398)، برنامه تامین داخل اقلام گلوگاهی در صنعت خودرو با تاکید بر زنجیره ارزش جهانی، طرح پژوهشی
14- مومنی، فرشاد و سعید نایب (1395)، تحولات تکنولوژیک و آینده توسعه در ایران، نشر نهادگرا
15- وزارت صنعت، معدن و تجارت (1397)، " گزارش صنعت، معدن و تجارت به روایت آمار و اطلاعات"، معاونت طرح و برنامه
16- Anderson, G. E (2013), “Balancing Development and State in the Developmental State: The Case of China’s Auto Industry”, JPRI Occasional Paper, No. 43
17-  Bel, Daniel (2015), the China Model: Political Meritocracy and the Limits of Democracy, Princeton University Press
18- Cassiolato, Jose et.al (2014), Transnational Corporation and Local Innovation, Routlegde
19- Chang, Ha-joon and Antonio Andreoni (2020), “Industrial Policy in 21thy Century, Development and Change, Vol 51, No 2
20- Cohen, Wesley M. and Daniel A. Levinthal (1990), “Absorptive Capacity: A New Perspective on Learning and Innovation”, Administrative Science Quarterly, No. 1
21- Esser, Frank and Rens Vliegenthart (2017), “Comparative Research Methods”, (in: Davis, Christine and Robert Potter (Associate Editors), the International Encyclopedia of Communication Research Methods, Jörg Matthes, John Wiley & Sons, Inc)
22- Fathi, Abolfazal and Sahar Ahmadian (2016), “Competitiveness of the Iran Automotive Industry for Entrancing into Foreign Markets”, Procedia Economics and Finance, No. 36
23- George, Paul (2019), Tesla Clears a Major Hurdle to Begin Electric Vehicle Production in China, Business Insider, 21 Oct.
24- H. Klier, Thomas and James Rubenstein (2017), “Mexico’s Growing Role in the Auto Industry under NAFTA: Who Makes What and What Goes Where”, Economic Perspectives, Vol. 41, No. 6
25- He, Xiyou, “Interaction between Transnational Corporations and Industry Clusters in China: The case Study of Automobile Industry” (in: Kuchiki, A and M. Tsuji (ed.), The Formation of Industrial Clusters in Asia and Regional Integration, Midterm Report, IDE-JETRO
26-  Hetzner, Christian (2019), “Chinese Automakers Use Europe-based R&D Centers as Springboard to Bigger Plans”, Automotive News Europe, Aug. 15
27- Hoshino, Taeko (2015), "Boundaries of firms and catching up by latecomers in Global Production Networks: The Case of a Mexican Auto-parts Manufacturer," IDE Discussion Papers 492, Institute of Developing Economies, Japan External Trade Organization (JETRO)
28- Jolly, Dominique and Francesco Masetti-Placci ( 2016), The Winding Path for Foreign Companies: Building R&D Centers in China”, Journal of Business Strategy, Vol. 37, No.2
29- Kuchiki, Akifumi (2007), “The Fllowchart Model of Cluster Policy: The Automobile Industry Cluster in China”, Internation Journal of Human Research Development and Mnagment, Jun
30- Lozano, Noe Boltran (2016), Mexico Automative 2016”, Mexico’s Regional Automotive Report 2016, Global Business Reports 
31-  Lundvall, Bengt-Ake (2015), “The Origins of the National Innovation System Concept and its Usefulness in the Era of the Globalizing Economy”, 13th Globelics Conference, Havana, September
32- Malerba, Franco (2004) (editor), Sectoral System of Innovation, Cambridge University Press
33- Nelson, Richard (2008), Economic Development from the Perspective of Evolutionary EconomicTheory”, Oxford Development Studies, Vol. 36, No. 1, March
34- Nubler, Irmgrad (2011), “Industrial Policies and Capabalities for Catching Up: Frameworks and Paradighms”, International Labour Office, Working Paper No. 77
35- PwC Mexico (2014), Doing Business in MexicoAutomotive Industry, PWC
36- Ragin, Charles (2014), the Comparative Method, University of California Press
37- Ruiz Duran, Clemente (2017), “Development and Structure of the Automotive Industry in Mexico” (in: Traub-merz, Radolf (ed.),  The Automobile Sector in Emergin Economies: Industrial Policies, Maket Dynamics and Trade Unions (Trends and Perpectives in Brazil, China, IUndia, Mexico and Russia, Fredrich, Ebert Stifung)
38- YI, Chen et.al (2017), Development and Structure of the Automobile Industry in China (in: Traub-merz, Radolf (ed))
رسانه‌ای
39- دلشاد، خسرو (1398)،داستان مدیریت در نیمی از صنعت خودرو، بولتن نیوز
40- سلطانپور، بهار (1397)، "دو شرکت فرانسوی که بازار ایران را به بازی گرفتند"، دیپلماسی ایرانی
41- گفت و گو با رضا رحمانی (وزیر صنعت) (1398)، "رنو و پژو دیگر در صنعت ایران جایی ندارند"، خودرو بانک
گفت و گو با رضا ویسه و محمد رضا بحرینیان (1398)، "صنعت خودرو گروگان مدیران سیاسی"، روزنامه شرق
13- Groenevld, Coert et.al (2016), “Mercedes-Benz Research & Development Center in China: an Integral and Essential Part of the Global R&D Network”, Global Media Site
43- وب سایت‌های اعلام شده در متن