تحلیل صدای عمومی سیاسی با تاکید بر نقش رسانه های اجتماعی: بررسی پویش #مادرم_ایرانی_است_من_کجایی_ام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در پژوهش حاضر برای رسیدن به نظریه‌ی زمینه‌ای فرایند شکل‌گیری صدای سیاسی، با فعالان پویش #مادرم_ایرانی_است_من_کجایی_ام مصاحبه کیفی صورت گرفت و پرانتشارترین پست‌های توئیتری، تحلیل محتوای کیفی گردید. نتایج نشان داد که در این پویش، با تقدم سازماندهی بر اعتراض، تقسیم‌کار تدریجی میان مادران ایرانی فعال، مسئولان، سازمان‌های مردم‌نهاد و خبرنگاران شکل گرفت و استراتژی‌هایی نظیر جلوگیری از سیاسی شدن، گسترش صدا در فضای مجازی پس از شکل‌گیری تفاهم بین بازیگران سیاستی و بهره‌گیری از استدلال‌های بینامتنی در پیش گرفته شد. رسانه‌های اجتماعی به بستری برای انتشار محتوا و روایت‌گری، آشنایی، سازماندهی و اطلاع‌رسانی بین فعالان، کنشگری هشتگی، به رسمیت شناختن متقابل صدا و تلاش برای رساندن صدا به مردم و مسئولان خارج از پویش تبدیل گشت. مهمترین زمینه‌های این صدا عبارتند از: ضعف اعتماد، رویکرد فرهنگی منفی به مهاجران، فضای سیاسی تقابلی، محیط بین‌المللی (فضای ناامن خاورمیانه، حمایت بین‌المللی) و رسانه‌های اجتماعی (عدم امکان کتمان صدا و تسهیل روابط افقی و عمودی).

کلیدواژه‌ها


1 - تاجیک، محمد رضا؛ خداخواه آذر، سمیه (1395)، رسانه‌های اجتماعی مجازی و عرصۀ سیاست در ایران (بررسی موردی انتخابات دهم ریاست جمهوری و کارناوال‌های شهری در تهران)، فصلنامه سیاست، شماره 39 : 553-572
2 - تونکیس، فران (1387)، اعتماد و سرمایه اجتماعی، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
3 - تیلی، چارلز (1392)، دموکراسی: جامعه شناسی تاریخی تحولات دموکراتیک، تهران، انتشارات جامعه­شناسان
4 - خانیکی، هادی و الوندی، پدرام، (1389)، رسانه های شهروندی و حوزه عمومی جایگزین (مطالعه موردی پنج سایت فعال رونامه نگاری شهروندی در ایران)، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 51 : 139 تا 188
5 - خانیکی، هادی و خجیر، یوسف (1398)، ظرفیت ها و چالش های شبکه‌های اجتماعی مجازی برای جامعه مدنی ایران، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین. دوره 5، شماره 17: 35 تا 69
6 - رحمانی‌زاده دهکردی، حمید رضا (1394)، سویه‌ها‌ی غیردموکراتیک فضای مجازی و ساختار سیاسی، اجتماعی دولت. فصلنامه دولت پژوهی. دوره 1، شماره 3 : 81 تا 110
7 - رضایی، محمد و پورعسگری، مریم (1395)، فیس‌بوک و رفتار انتخاباتی (مطالعه انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1392 ایران)، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین. دوره 2، شماره 5: 1 تا 32
8 - رهبر قاضی، محمود رضا. مسعودنیا، حسین. صادقی نقدعلی، زهرا و پوره، امیرحسین ، (1396). نقش شبکه های اجتماعی مجازی در تمایل به مشارکت انتخاباتی و جهت گیری های سیاسی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه های شهر اصفهان). فصلنامه پژوهش­های ارتباطی. شماره 86 : 125 تا 146
10 - زین‌آبادی، مرتضی (1387)، اعتماد اجتماعی، پژوهش‌نامه پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، شماره 16
11 - سعیدی، سید رحیم؛ جعفری، علی (1397)، نقش فناوری‌های نوین ارتباطی بر درگیرشدگی مدنی شهروندان شهر اردبیل، فصلنامه مطالعات رسانه‌ای. شماره 41: 103 تا 113
12 - عالی زاد، اسماعیل و ابراهیم طاری، نازگل (1396). عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی و فعالیت در عرصه عمومی غیرمجازی (با تأکید بر دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران). فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین. شماره 10 : 89 تا 112
عبداللهیان، حمید و شیخ انصاری، مهین (1395)، مفهوم سازی و عملیاتی کردن کنش ارتباطی هابرماس در فیسبوک. فصلنامه جامعه‌پژوهی فرهنگی، دوره 7، شماره 3 : 87 تا 116
13 - کاستلز، مانوئل (1396)، شبکه‌های خشم و امید: جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت، ترجمه مجتبی قلی‌پور، تهران، نشر مرکز، چاپ سوم
14 - کاستلز،مانوئل (1389)، عصر اطلاعات: قدرت هویت، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، انتشارات گام نو، چاپ 6
15 - مصلی‌نژاد، عباس (1397)، سیاستگذاری ارتباطات در عصر شبکه و جنبش‌های اجتماعی، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، دوره 5، شماره 1: 147 تا 165
16 - میناوند، محمد قلی (1384)، اینترنت و توسعه سیاسی: حوزه عمومی در فضای سایبرنتیک. فصلنامه پژوهش سیاست نظری، دوره 2، شماره 2: 119 تا 146
17- Arendt, H. (1958), The Human Condition, Chicago: Chicago University Press
18- Bauman, Z. (2001), The Individualized Society, Cambridge, Polity Press
19- Breindl, Y. and Gustafsson, N. (2011), ‘Leetocracy: Networked political activism or the continuation of elitism in competitive democracy’, in: Araya, D., Breindl, Y. and Houghton, T. J. (eds.) Nexus: New intersections in internet research. Peter Lang, New York: 193–211
20- Couldry, Nick (2010), Why Voice Matters: Culture and Politics after Neoliberalism, London, Sage Publications
21- Couldry, Nick. Livingstone, Sonia and Markham, Tim (2006), Media consumption and the future of public connection. ESRC/AHRC Cultures of Consumption Programme
22- Highfield, Tim (2016), Social Media and Everyday Politics. Cambridge, Polity Press
23- Hirschman, Albert O. (1970), Exit, Voice, and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations, and States, Cambridge, Massachusetts and London: Harvard University Press
Hirschman, Albert O. (1993), Exit, Voice, and the Fate of the German Democratic Republic: An Essay in Conceptual History, Princeton University: World Politics, 45 (2): 173-202
24- O’Donnell, Guillermo (1986), On the Fruitful Convergences of Hirschman’s Exit, Voice and Loyalty and Shifting involvements: Reflections from the Recent Argentine Experience, the Helen Kellogge institute for International Studies
25- Papacharissi. Zaza (2002), The virtual sphere: The internet as a public sphere, New Media and Society, 4 (1): 9-27
26- Tufekci, Zeynep (2017), Twitter and Tear Gas: The power and fragility of networked protest, New haven & London, Yale University Press
27- Zurn, Christopher F. (2015), Axel Honneth A Critical Theory of the Social, Cambridge, Polity Press
منابع اینترنتی
28 - مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1398). ضریب نفوذ اینترنت در کشور. https://b2n.ir/a03031
29 - مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) (1398). 70 درصد مردم ایران حداقل از یکی از شبکه های اجتماعی مجازی استفاده می کنند.