ارزیابی اثربخشی سیاست‌های حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه سیاست نوآوری و آینده‌پژوهی پژوهشکده مطالعات فناوری

2 پژوهشگر همکار گروه سیاست نوآوری و آینده‌پژوهی پژوهشکده مطالعات فناوری

چکیده

چرخه سیاست بدون ارزیابی سیاست‌ها کامل نمی‌شود. بیش از هشت سال (۱۳۹۱-۱۳۹۹) از اجرایی شدن سیاست‌ها و برنامه‌های حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان ذیل قانون «حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» می‌گذرد  و زمان آن رسیده است که خروجی‌ها و دستاوردهای این سیاست‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد. از آنجا که در زمان تدوین و تصویب قانون به بیان دقیق و قابل سنجش اهداف و معیارهای دستیابی به آن‌ها کم‌توجهی شده است، شاخص‌های شفافی برای ارزیابی سیاست‌های ذیل این قانون وجود ندارد. در این مطالعه سعی شده است با مطالعه مبانی نظری، تجارب سایر کشورها و برگزاری جلسات هم‌اندیشی، مجموعه‌ای از شاخص‌های مربوط به برنامه‌های حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان تدوین شود. در گام بعد پس از جمع‌آوری و آماده‌سازی داده‌ها، برخی از مهم‌ترین این شاخص‌ها محاسبه و اثربخشی برنامه‌ها ارزیابی گردید. نتایج نشان می‌دهد ابزارهای سیاستی تسهیل امور گمرکی بیشترین اثر و ابزارهای معطوف به نیروهای انسانی، استقرار و بهبود رویه‌های حسابداری کمترین اثر را داشته‌اند. رصد اثر حمایت‌های مالیاتی در افزایش فعالیت‌های تحقیق و توسعه دشوار است اما در کاهش هزینه‌های شرکت‌ها، به نسبت سایر معافیت‌های مالیاتی قابل توجه بوده است.

کلیدواژه‌ها


1- سرکیسیان، آ. (۱۳۸۴). سیاست تکنولوژی: اصول و مفاهیم: نشر مرکز صنایع نوین.
2- سلطانی، ع. م.، و طباطبائیان، س. ح. ا. (۱۳۹۸). ارزیابی سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری. سیاست علم و فناوری، 11(2)، 561-578.
3- طباطبائیان، س. ح. ا.، فاتح راد، م.، شجاعی، س. م.، و سلطان‌زاده، ج. (۱۳۹۱). ارزیابی سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
4- قاضی‌نوری، س. س.، و قاضی‌نوری، س. س. (۱۳۹۲). مقدمه‌ای بر سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
5- گودرزی، م.، رضاعلیزاده، ح.، غریبی، ج.، و محسنی، م. (۱۳۹۳). آسیب‌شناسی سیاست‌های علم و فناوری در ایران: تحلیلی بر برنامه‌های پنج ساله توسعه. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، 2(3)، 137-161.
6- محسنی کیاسری، م.، محمدی، م.، جعفر نژاد، ا.، مختارزاده، ن.، و اسدی فرد، ر. (۱۳۹۷). دسته‌بندی ابزارهای سیاست نوآوری تقاضامحور با استفاده از رویکرد فراترکیب. مدیریت نوآوری، 6(2)، 109-138.
7- نصیری، ح.، و ردائی، ن. (۱۳۹۸). دسته‌بندی و انتخاب ابزارهای سیاستی علم، فناوری و نوآوری. سیاست علم و فناوری، 11(2)، 495-511.
8- Alic, J. A. (1999). Technology Policies for Reducing Greenhouse Gas Emissions: A Taxonomy. Retrieved from Washington, DC:
9- Alkin, M. C. (2004). Evaluation roots: Sage Thousand Oaks, CA.
10- Anderson, J. E. (2011). Public policymaking (7th ed.): Cengage Learning.
11- Archibald, R. B., & Finifter, D. H. (2003). Evaluating the NASA small business innovation research program: preliminary evidence of a trade-off between commercialization and basic research. Research policy, 32(4), 605-619.
12- Audretsch, D. B., Weigand, J., & Weigand, C. (2000). Does the small business innovation research program foster entrepreneurial behavior? Evidence from Indiana. In C. W. Wessner (Ed.), The Small Business Innovation Research Program (pp. 160-193): National Academies Press.
13- Bikar, V., Bruneel, J., Capron, H., Cincera, M., Clarysse, B., Meeusen, W., . . . Stavrevska, V. (2005). Implementing an integrated evaluation scheme of the institutional set-up through the generation of new S&T indicators. Retrieved from
14- Chen, C.-J., Wu, H.-L., & Lin, B.-W. (2006). Evaluating the development of high-tech industries: Taiwan's science park. Technological Forecasting and Social Change, 73(4), 452-465.
15- Clarke, A. (1999). Evaluation research: An introduction to principles, methods and practice: Sage.
16- Czarnitzki, D., & Lopes-Bento, C. (2013). Value for money? New microeconometric evidence on public R&D grants in Flanders. Research policy, 42(1), 76-89.
17- Edler, J. (2010). Demand-Based Innovation Policy. In R. E. Smits, S. Kuhlmann, & P. Shapira (Eds.), The theory and practice of innovation policy: Edward Elgar Publishing.
18- Edler, J., Cunningham, P., & Gök, A. (2016). Handbook of innovation policy impact: Edward Elgar Publishing.
19- Edquist, C., & Zabala-Iturriagagoitia, J. M. (2012). Public Procurement for Innovation as mission-oriented innovation policy. Research policy, 41(10), 1757-1769.
20- Etzkowitz, H. (2008). The Triple Helix: University-Industry-Government Innovation in Action: Taylor & Francis.
21- European Commission. (2017). Interim Evaluation of Horizon 2020. Retrieved from Brussels:
22- Freeman, C. (1987). Technology policy and economic performance: Pinter Publishers.
23- Funnell, S. C., & Rogers, P. J. (2011). Purposeful program theory: Effective use of theories of change and logic models: John Wiley & Sons.
24- Furman, J. L., Porter, M. E., & Stern, S. (2002). The determinants of national innovative capacity. Research policy, 31(6), 899-933.
25- Garcia, A., & Mohnen, P. (2010). Impact of government support on R&D and innovation (1871-9872). Retrieved from Maastricht:
26- Gaster, R. (2017). Impacts of the SBIR/STTR Programs: Summary and Analysis. Retrieved from
27- Ghazinoory, S., Amiri, M., Ghazinoori, S., & Alizadeh, P. (2019). Designing innovation policy mix: a multi-objective decision-making approach. Economics of Innovation and New Technology, 28(4), 365-385.
28- Ghazinoory, S., Mirzaei, S., & Ghazinoori, S. (2009). A model for national planning under new roles for government: Case study of the National Iranian Nanotechnology Initiative. Science and Public Policy, 36(3), 241-249.
29- Goodarzi, M., Rezaalizadeh, H., & Gharibi, J. (2017). Science, Technology, Innovation Laws, and Policies in Iran: Evolution or Revolution? In The Development of Science and Technology in Iran (pp. 11-27): Springer.
30- Grilo, A., & Santos, J. (2015). Measuring efficiency and productivity growth of new technology-based firms in business incubators: the Portuguese case study of Madan Parque. The Scientific World Journal, 2015.
31- Hall, B. H. (2002). The financing of research and development. Oxford review of economic policy, 18(1), 35-51.
32- Hall, B. H., & Lerner, J. (2010). The financing of R&D and innovation. In B. H. Hall & N. Rosenberg (Eds.), Handbook of the Economics of Innovation (Vol. 1, pp. 609-639): Elsevier.
33- Huergo, E., & Moreno, L. (2017). Subsidies or loans? Evaluating the impact of R&D support programmes. Research policy, 46(7), 1198-1214.
34- Inoue, H., & Yamaguchi, E. (2017). Evaluation of the small business innovation research program in Japan. SAGE Open, 7(1), 2158244017690791.
35- International Organization for Standardization. (2015). Systems and software engineering- System life cycle processes (ISO/IEC/IEEE Standard No. 15288:2015). In.
36- Lerner, J. (1996). The government as venture capitalist: The long-run effects of the SBIR program (0898-2937). Retrieved from
37- Lerner, J. (2000). The government as venture capitalist: the long-run impact of the SBIR program. The Journal of Private Equity, 3(2), 55-78.
38- Lerner, J., & Kegler, C. (2000). Evaluating the small business innovation research program: A literature review. In The small business innovation research program: An assessment of the department of defense fast track initiative (pp. 307-324): National Academies Press.
39- Link, A. N., & Scott, J. T. (2010). Government as entrepreneur: Evaluating the commercialization success of SBIR projects. Research policy, 39(5), 589-601.
40- Liu, R., & Rammer, C. (2016). The contribution of different public innovation funding programs to SMEs’ export performance. ZEW-Centre for European Economic Research Discussion Paper No. 16-078.
41- Lu, Y.-H., Shen, C.-C., Ting, C.-T., & Wang, C.-H. (2010). Research and development in productivity measurement: An empirical investigation of the high technology industry. African Journal of Business Management, 4(13), 2871-2884.
42- Lundström, A., & Stevenson, L. (2002). On the road to entrepreneurship policy: Swedish Foundation for Small Business Research [Forum för småföretagsforskning].
43- Lundvall, B.-Å. (2010). National systems of innovation: Toward a theory of innovation and interactive learning: Anthem press.
44- Miles, I., Cunningham, P., Cox, D., & Malik, K. (2006). Smart Innovation: A practical guide to evaluating innovation programmes. Retrieved from Brussels-Luxembourg:
45- Monck, C. S. (1988). Science parks and the growth of high technology firms: Croom Helm.
46- NASEM. (2016). STTR: An Assessment of the Small Business Technology Transfer Program (030937961X). Retrieved from
47- National Research Council. (2009). An assessment of the SBIR Program (0309110866). Retrieved from
48- Newcomer, K. E., Hatry, H. P., & Wholey, J. S. (2015). Handbook of practical program evaluation. John Wiley & Sons.
49- NONIE. (2008). Impact Evaluation Guidance. : . Retrieved from Washington DC:
50- Oakey, R. P. (2013). Open innovation and its relevance to industrial research and development: The case of high-technology small firms. International Small Business Journal, 31(3), 319-336.
51- OECD. (1996). The Knowledge-Based Economy. Retrieved from Paris:
52- Reid, A., Kamburow, T., Cunningham, P., Edler, J., & Simmonds, P. (2012). Evaluation of Innovation Activities Guidance on methods and practices. Retrieved from Belgium:
53- Siegel, D. S., Wessner, C., Binks, M., & Lockett, A. (2003). Policies promoting innovation in small firms: Evidence from the US and UK. Small Business Economics, 20(2), 121-127.
54- Soete, L., O’Doherty, D., Arnold, E., Bounfour, A., Fagerberg, J., & FarinelloU, S. G. (2002). Benchmarking national research policies: the impact of RTD on competitiveness and employment (IRCE). Retrieved from Brussels:
55- Stufflebeam, D. L. (2000). Foundational models for 21st century program evaluation. In D. L. Stufflebeam, F. Madaus, & T. Kellaghan (Eds.), Evaluation models (pp. 33-83): Springer.
56- Wallsten, S. J. (2000). The Effects of Government-Industry R&D Programs on Private R&D: The Case of the Small Business Innovation Research Program. The RAND Journal of Economics, 31(1), 82-100. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/2601030
57- Walter, A., Auer, M., & Ritter, T. (2006). The impact of network capabilities and entrepreneurial orientation on university spin-off performance. Journal of business venturing, 21(4), 541-567.