ارزیابی سیاست‌های مهندسی ژنتیک در بخش کشاورزی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دکتری سیاستگذاری عمومی دانشگاه تهران

3 استاد مهندسی ژنتیک پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی

چکیده

ایران در سال 1384 سند ملی توسعه زیست‌فناوری را به تصویب هیئت‌وزیران و به تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی رساند. در همین سال، به پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا پیوست و تدوین قانون ملی ایمنی زیستی نیز در دستور کار قرار گرفت. این پژوهش با اتکا به مدل­ ارزیابی نظریه محور، تحقق اهداف تصریح‌شده در اسناد مذکور را بررسی و قوانین را به لحاظ محتوا و خروجی ارزیابی کرده است. به این منظور ترکیبی از روش­های کمی و کیفی مانند پیمایش‌های میدانی و تحلیل محتوا استفاده ‌شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که قوانین ایمنی زیستی و توسعه مهندسی ژنتیک به ویژه مقررات ناظر بر تولید ملی محصولات تراریخته، ناقص اجرا می‌شود و به اهداف مطلوب خود نرسیده‌اند. فرآیندسازی­ غیر مؤثر، سیاسی­شدن بحث­های علمی و دخالت دستگاه‌های فاقد نقش قانونی و سلایق مدیریتی از مهم‌ترین دلایل توقف اجرای قانون شناخته‌ شد.

کلیدواژه‌ها


1- اسمیت، کوین. بی. لریمر، کریستوفر. دبیلیو. (1396). درآمدی نظری بر سیاست عمومی. مترجم: عطار زاده، بهزاد. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
2- امامی میبدی، راضیه و کیومرث اشتریان. (1390). طراحی نظام ارزیابی سیاست‌های عمومی در ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره هفتم (شماره 2), 7-47.
3- باشگاه خبرنگاران جوان (1399، فروردین 8). سازمان غذا و دارو خواستار پخش یک آگهی تبلیغاتی شد، بازیابی از:  https://www.yjc.ir/fa/news/
4- پایگاه اطلاع رسانی بیوتکنولوژی (1398، تیر 4). حمایت مرجع ملی ایمنی زیستی از قانون برچسب‌گذاری محصولات تراریخته، بازیابی از: https://irbic.ir//
5- جامعه خبری تحلیلی الف، (1399، تیر 4) مصاحبه با معاونت وزارت جهاد کشاورزی، بازیابی: https://www.alef.ir/news/3990404077.html
6- خبرگزاری تنسیم. (1399, فروردین 8). طرفداری پرسش‌برانگیز سازمان غذا و دارو از محصولات تراریخته، بازیابی از: https://tn.ai/2231386
7- خبرگذاری فارس (1397، اسفند 16)، رد شکایت سازمان بازرسی از مصوبه شورای ملی ایمنی زیستی در مورد محصولات تراریخته، بازیابی از :http://fnz.ir/bs02bn
8.- رهنما، حسن. (1387). اخلاق زیستی و تولید محصولات تراریخته. فصلنامه‌ی اخلاق در علوم و فنّاوری، سال سوم، شماره 1 و 2, 1-14.
9- سایت روزنامه همشهری (1395، 2 آبان)، هشدار سازمان پدافند غیر عامل در باره تراریخته ها، بازیابی از: hamshahrionline.ir/x4YTm
10- سعیدی تهرانی، سعیده. پارساپور، علیرضا. لاریجانی، باقر. (1395). ملاحظات اخلاقی در فناوری­های نوین ژنتیکی با نگاه ویژه به محصولات تراریخته. مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 9، شماره 2, 23-37.
11- سند ملی زیست فناوری (1384)، مصوب هیات وزیران
12- سلیمانی الهه، براتی مرتضی، خردمندنیا سهیلا. (1393). بررسی قانون ایمنی زیستی و چالش­های اجرایی شدن آن. معاونت پژوهش­های زیربنایی و تولیدی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. بازیابی: https://www.majlis.ir/fa/report/show/887091
13- سوزنچی، ابراهیم. امیدی نیا، اسکندر. (1389). اثر پیش­فرض­های متعارض در سیاست­گذاری علم و فناوری: مورد کاوی فرایند تصویب قانون ایمنی زیستی در ایران. فصلنامه علمی پژوهشی سیاست علم و فناوری، شماره 9, 45-62.
14- سیدامامی، کاووس. (1390). پژوهش در علوم سیاسی (چاپ سوم). تهران: انتشارات دانشگاه اما صادق (ع).
15- شافریتز، جی.ام. بریک، کرستوفر. (1390). سیاست‌گذاری در ایالات‌متحده آمریکا. مترجم: ملک محمدی، حمیدرضا، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
16- قانون ایمنی زیستی(1388)، مصوب مجلس شورای اسلامی
17- قره یاضی، بهزاد. (1389). طرح ممیزی مهندسی ژنتیک کشاورزی. اراده کل ممیزی توسعه علوم. تهران: معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری.
18- کریمیان، محمد وزین. (1389). توسعه زیست‌فناوری، از منظر سند چشم‌انداز 1404 و سیاست‌های کلی نظام (رویکردی حقوقی). فصلنامه حقوق پزشکی، 4(12), 13-24.
19- محسن پور، مطهره. کهک، سمیرا و قره یاضی، بهزاد. (1397). مهندسی ژنتیک و امنیت غذایی. پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دوره 3، شماره 2, 95 -208.
20- مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی. بازیابی از https://rc.majlis.ir/fa
21- ملک محمدی، حمیدرضا. (1396). مبانی و اصول سیاست‌گذاری عمومی. تهران: سمت.
22- مولر، پیر. (1378). سیاست‌گذاری عمومی. (ح. م. محمدی، مترجم) تهران: دادگستر.
23- هاولت، م و رامش، ا. (1380). مطالعه خط‌مشی عمومی. (ع. م. گلشن، مترجم) تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
24- وزارت صنعت، معدن و تجارت. بازیابی از سازمان توسعه تجارت ایران: http://www.tpo.ir/uploads/amar_tejarat_khareji_12_mahe.pdf
25- وحید، مجید. (1395). سیاستگذاری عمومی. (چاپ سوم) تهران: میزان.
26- Coryn, C. Noakes, L. Westine, C. & Schroter, D. (2011). A Systematic Review of Theory-Driven Evaluation Practice From 1990 to 2009. American Journal of Evaluation, 32(2), 199-226.
27- Guba, E. & Lincoln, Y. (1989). Fourth Generation Evaluation. New Delhi: SAGE Publications.
28- ISAAA. (2018). Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops in 2018: Biotech Crops Continue to Help Meet the Challenges of Increased Population and Climate Change. Ithaca, NY: ISAAA. Retrieved from.http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/54/executivesummary/pdf/B28-ExecSum-English.pdf
29- MacNealy, M. Strategies for Empirical Research in Writing. New York: Longman, 1999.
30- Lawrenz, f. & Huffman, d. (2002). The archipelago approach tomixed method evaluation. American Journal of Evaluation, 23(3), 331-338. doi:doi.org/10.1016/S1098-2140(02)00203-5
31- Shadish, W. Cook, T. & Leviton, L. (1991). Foundations of program evaluation: Theories of practice. Thousand Oaks, CA: Sage.
32- Stufflebeam, D. (2003). Evaluation Models, New Directions for Evaluation, San Francisco: Jossey Bass.
33- Taylot, S. Bagdan, R. (1998) Intrduction to Qualitative Researche Methods: A Guidebook and Resourse. Third Edition. New York: Wiley
34- Vedung, E. (1997). Public Policy and Program Evaluation. New Bruswick: NJ: Transaction Publishers.
35- Weiss, C. H. (1998). Evaluation. Upper Saddle River: HJ: Prentice Hall.