بررسی مختصات سیاست خانواده در ایران بر اساس تحلیل مضمون اسناد بالادستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه کاشان

3 استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه کاشان

چکیده

سیاست خانواده تاثیر سیاست اجتماعی و اقدامات دولت را بر خانواده بررسی می‌کند. در این تحقیق، با هدف آشکار ساختن مختصات سیاست خانواده در ایران، اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل مضمون بررسی شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مضامین اصلی سیاست خانواده در ایران عبارتند از: تاکید بر ازدواج و لزوم تشکیل خانواده، نابرابری نقش‌های جنسیتی و تقسیم کار جنسی در خانواده، تاکید بر کارکرد فرزندآوری و تربیت فرزندان به عنوان مهم‌ترین کارکرد خانواده و بازتولید شبکه خویشاوندی و حفظ پایداری خانواده با تاکید بر جنسیت‌زدایی از فضای عمومی و رعایت حجاب و عفاف زنان. سیاست خانواده در ایران علیرغم توجه به اشتغال زنان، الگوی سنتی مرد نان‌آور/ زن مراقب را بازتولید و تثبیت می‌کند. رویکرد سیاست اجتماعی در ایران خانوادگی‌گراست اما این سیاست اجتماعی یکدست نیست و مواردی از تناقض و آشفتگی پارادایمی دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


1 - باکاک، رابرت؛ تامپسون، کنت (۱۳۹۳). درآمدی بر فهم جامعه مدرن؛ کتاب سوم: اشکال اجتماعی و فرهنگی). ترجمه کاظم فیروزمند، رامین کریمیان، محمود متحد، حسن مرتضوی، فیروزه مهاجر، مهران مهاجر. تهران: نشر آگه.
2 - برناردز، جان. (1384). درآمدی به مطالعات خانواده، ترجمه حسین قاضیان. تهران:  نشر نی.
3 - بلیک مور، کن (۱۳۹۱). مقدمه‌ای بر سیاستگذاری اجتماعی، ترجمه علی اصغر سعیدی، سعید صادقی جقه. تهران: انتشارات جامعه شناسان. چاپ دوم.
4 - بهنام، جمشید(۱۳۵۶)، ساختهای خانواده و خویشاوندی در ایران، تهران: خوارزمی.
5 - حسینی، سید حسن؛ عزیزی، مینا. (1395). بررسی قوانین و سیاست‌های حمایت از خانواده در دوران پس از انقلاب اسلامی ایران. مطالعات زن و خانواده، پیاپی 7، 7-34.
6 - چیل، دیوید (۱۳۹۴) خانواده ها در دنیای امروز (رهیافت تطبیقی، مقایسه ای)، ترجمه محمدمهدی لبیبی؛ با مقدمه ای از باقر ساروخانی. تهران: شرکت نشر نقد افکار، چاپ دوم.
7 - خان محمدی، هادی؛ اصلی پور، حسین (۱۳۹۶).طراحی شبکه مضمونهای سیاستهای کلی نظام خانواده مبتنی بر شیوه الگوسازی ساختاری تفسیری. فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شماره 39، 107-140.
8 - زاهدی اصل، محمد (۱۳۸۱). مبانی رفاه اجتماعی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
9 - صادقی، فاطمه (۱۳۸۴) جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد در ایران (دوره پهلوی اول). تهران: قصیده سرا.
10 - عموزاده مهدیرجی، حنیف (۱۳۹۶). سیاستگذاری خانواده و تغییرات اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران. سیاستگذاری عمومی. دوره ۳، شماره۱، 133-152.
11 - قانعی راد، محمد امین و فاطمه عزلتی مقدم، (۱۳۸۹). بررسی انتقادی تشخیص‌ها و سیاستگذاری‌ها در مسایل خانواده و ازدواج، مسایل اجتماعی ایران، شماره۱.
12 - عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمد سعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ زاده، محمد (۱۳۹۰) تحلیل مضمون و شبکه مضامین؛ روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی، اندیشه مدیریت راهبردی، ش ۱۰، ۱۵۱-۱۹۸.
13 - کاردوانی، راحله؛ تاج مزینانی، علی اکبر؛ میرخانی، عزت السادات؛ سجادی، سیدمهدی (۱۳۹۶). تبیین الگوهای سیاستی و تحولات سیاستگذاری اجتماعی ایران درحوزه «مادری/ اشتغال». پژوهش‌نامه زنان، سال هشتم، شماره 4، 37-64.
14 - کمالی، یحیی (۱۳۹۷) روش شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاستگذاری عمومی. سیاستگذاری عمومی، دوره  4 ، شماره ۲، ۲۰۸-۱۸۹.
15 - گرت، استفانی (۱۳۸۲). جامعه شناسی جنسیت. ترجمه کتایون بقایی. تهران: نشر دیگر.
16 - گیدنز، آنتونی، بردسال، کارن (13۸۶). جامعه شناسی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
17 - لوئیس، جین (۱۳۹۱) دیدگاه های فمنیستی، مجموعه مقالات مرجع سیاستگذاری اجتماعی، به ویراستاری پیت الکاک، مارگارت می، کارن راولینگسون؛ ترجمه علی‌اکبر تاج‌مزینانی، محسن قاسمی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
18 - میلار، لین (۱۳۹۱) سیاست اجتماعی و سیاست خانواده، مجموعه مقالات مرجع سیاستگذاری اجتماعی، به ویراستاری پیت الکاک، مارگارت می، کارن راولینگسون؛ ترجمه علی‌اکبر تاج‌مزینانی، محسن قاسمی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).