بررسی سیاست‌های برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران در زمینه جنگل و مرتع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جنگل‌داری دانشگاه تهران

2 دانشیار جنگل‌داری دانشگاه تهران

3 استاد جنگل‌داری دانشگاه تهران

4 استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه شهید بهشتی

5 استادیار جنگل‌داری دانشگاه تهران

چکیده

برنامه‌های توسعه پنج ساله کشور، مهمترین اسناد سیاستی هستند که در آن­ها اهداف و راهبردهای توسعه‌ با توجه به آرمان‌ها، توانایی‌ها، امکانات و شرایط محیطی کشور تدوین گشته و راهنمای بخش‌های مختلف اداری کشور هستند. هدف پژوهش حاضر، بررسی سیاست‌­های مرتبط با جنگل و مرتع در برنامه‌­های اول تا ششم توسعه (1400-1368) و ارتباط و تداوم آن­‌ها است. به این منظور از روش تئوری داده بنیاد استفاده شد. در کدگذاری باز این روش، بخش‌های مرتبط از متن برنامه‌ها به کدهای مفهومی شکسته و سپس مقوله‌­بندی شد. در کدگذاری باز 25 مقوله سیاستی در برنامه­‌های اول تا ششم توسعه حاصل شد. بر اساس مدل پارادائمی، مقوله حفاظت، احیاء و توسعه و بهره­برداری پایدار از جنگل­‌ها و مراتع در جایگاه مقوله محوری قرار گرفته و 24 مقوله دیگر در سه بخش راهبردها (14 مقوله)، شرایط زمینه­‌ای (4 مقوله) و شرایط مداخله­‌گر (6 مقوله) طبقه‌­بندی شدند. نتایج کدگذاری انتخابی نشان می­‌دهد، تنوع و تداوم سیاست‌­ها برای دستیابی به اهداف یکسان نیست و تداوم آن‌­ها از حضور در یک تا پنج برنامه متفاوت است. به طور کلی لازم است در سیاست‌گذاری‌های توسعه برای بخش منابع طبیعی تجدیدشونده یک رویکرد و نظریه‌ی مشخص حاکم گردد.

کلیدواژه‌ها


1 - استروس، آنسلم؛ کوربین، جولیت (1390). اصول روش تحقیق کیفی؛ نظریه مبنایی رویه­ها و شیوه­ها، ترجمه بیوک محمدی، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم.
2 - ادیب حاج باقری، محسن؛ پرویزی، سرور؛ صلصالی، مهوش (1390). روش­های تحقیق کیفی، انتشارات بشری با همکاری نشر تحفه.
3 - امیرنژاد، حمید (1390). بررسی تأثیر عوامل اقتصادی – اجتماعی برای تمایل به خروج دام از جنگل­های استان مازندران (مطالعه موردی جنگل­های شهرستان ساری)، فصلنامه مرتع، شماره 2، صفحات 239–229.
4 - باباذکری، فاطمه؛ نوری پور، مهدی؛ شریفی، زینب (1395). شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر در تخریب مراتع و جنگل­ها: مورد مطالعه بخش مرکزی شهرستان دنا، مجله تحقیقات جنگل­های زاگرس، شماره 2، صفحات 66-43.
5 - ثاقب طالبی، خسرو (1387). برنامه راهبردی جنگل­های کشور، موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور با همکاری سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری.
6 - خلیلیان، صادق؛ شمس­الدینی، اسماعیل (1380). بررسی وضعیت پایداری منابع طبیعی تجدید شونده (جنگل و مرتع) در برنامه اول و دوم توسعه، پژوهش و سازندگی، شماره 3، صفحات 21-19.
7 - خلیلیان، صادق؛ یوسفی، علی؛ بلالی، حمید؛ کرامت زاده، علی (1386). تصحیح رشد اقتصادی برنامه سوم توسعه با توجه به استهلاک جنگل­ها و مراتع، پژوهش کشاورزی: آب، خاک و گیاه در کشاورزی، شماره 4، صفحات 25-13.
8 - سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری (1398). منابع طبیعی ایران، قابل دسترسی در وب سایت: http://frw.org.ir/02/Fa/News/News.aspx?nwsId=60228
9 - سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور (1394). نظام تهیه، تدوین و تصویب برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران.
10 - شامخی، تقی (1397). قوانین و مدیریت منابع طبیعی (جنگل­ها و مراتع)، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.
11 - شامخی تقی؛ محمدی کنگرانی، حنانه؛ سلطانی، آرزو (1389). پیشنهاد راهکارهای سیاستی و مدیریتی برای مدیریت جنگل در ناحیه رویشی زاگرس، مجموعه مقالات اولین همایش ملی بررسی تهدیدات و عوامل تخریب تنوع زیستی در منطقه زاگرس مرکزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، صفحات 115-111.
12 - دانایی فرد، حسن؛ امامی، سید مجتبی (1386). استراتژی­های پژوهش کیفی: تاملی بر نظریه­پردازی داده بنیاد، اندیشه مدیریت، شماره 2، صفحات 97-69.
13 - دبیری، فرهاد؛ عباسپور، مجید؛ مکنون، رضا؛ آزادبخت، بی­تا (1386). جایگاه محیط زیست در قوانین برنامه­ای پس از انقلاب در ایران، علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 1، صفحات 100-87.
14 - عبدالهی، محسن؛ رضوانی­فر، محمد مهدی (1391). نظام حقوقی ایران و مسئله سیاست­گذاری زیست محیطی، فصلنامه راهبرد، شماره 64، صفحات 248-221.
15 - فاضلی، عبدالرضا (1390). درآمدی بر نقش برنامه­ریزی استراتژیک در تحقق چشم انداز ملی، فصلنامه مرکز پژوهش­های مجلس، شماره 67، صفحات 287-253.
16 - کوچ­پیده، نوراله؛ بیگلربیگی، محمدرضا؛ پاشاپور، میترا (1387). سند توسعه منابع طبیعی و آبخیزداری در افق 1404، دفتر برنامه­ریزی و بودجه سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور.
17 - محمدی کنگرانی، حنانه؛ شامخی، تقی؛ غنچه­پور، دیبا (1394). مدل شبکه­ای سیاست­های منابع طبیعی ایران (بررسی قانون برنامه چهارم)، مجله جنگل ایران، شماره 2، صفحات 193-179.
18 - مرکز پژوهش­های مجلس، (1398). سامانه قوانین، قابل دسترسی در وب سایت: http://rc.majlis.ir/fa/law
19 - میسایی، قاسم؛ فلاحت پیشه، حشمت اله؛ فائز، دین پرست (1394). جهانی شدن در برنامه­های توسعه جمهوری اسلامی ایران (مطالعه برنامه های سوم، چهارم و پنجم توسعه ج. ا. ا)، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، سال چهارم، شماره 15، صفحات 68-3720
20 – نادری مهدیی، کریم؛ کلانتری، خلیل؛ حسینی، سید محمود؛ اسدی، علی (1388). تحلیل محتوای میزان مطابقت سیاست­های برنامه­های توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پس از انقلاب با الگوی توسعه پایدار، فصلنامه روستا و توسعه، شماره 3، صفحات 1-25.
 
 
21- Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th Ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson.
22- Erbaugh, J. T., & Nurrochmat, D. R. (2019). Paradigm shift and business as usual through policy layering: Forest-related policy change in Indonesia (1999-2016). Land Use Policy, 86, 136-146.
23- FAO (2018). Sustainable forest management. Available at: http://www.fao.org/forestry/sfm/en/
24- FAO (2010). Developing effective forest policy, a guide, Rome (No. 161). Available at: http://www.fao.org/3/i1679e/i1679e00.pdf.
25- UN (2017). United Nations strategic plan for forests, 2017-2030. Availalble at: https://www.un.org/esa/forests/wp-content/uploads/2016/12/UNSPF_AdvUnedited.pdf.
26- Rahman, M. S., Sarker, P. K., & Giessen, L. (2016). Power players in biodiversity policy: Insights from international and domestic forest biodiversity initiatives in Bangladesh from 1992 to 2013. Land Use Policy, 59, 386-401.