راه‌حل مدل-بنیان برای مدیریّت منابع آب و خاک: فرصت‌ها و تهدیدها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری دانشگاه هرمزگان

2 استادیار مهندسی منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان

3 دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه گرگان

4 مربی گروه مهندسی منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان

چکیده

با پیشرفت جهان به سمت روند مدل‌محور، مدیریّت طبیعت بیش از پیش درگیر ساختارهای الگویی شده‌است و امروزه شناخت محیط‌زیست چنان در قالب مدل‌سازی متجسّم می‌شود که مدل ابزار مبنایی این شناخت تلقی می‌شود. لذا این پژوهش با بهره‌گیری از تحلیل محتوا کیفی و تأکید بر مدل‌سازی منابع آب و خاک تلاش دارد که نشان‌دهد مقبولیت مدل‌ها متناظر است با اندیشه‌ها و سیاست‌های اقتصادی-توسعه‌ای. نتایج تحلیل محتوا بیان‌کننده‌ی تعریف مدل به‌عنوان ابزار منعکس‌کننده‌ عملکرد سیاست‌های محیط‌زیستی مدیران و سیاستگذاران است. استخراج چهار رابطه‌ی اساسی بین نگاه سیاستی و چارچوب مدل‌های محیطی نیز حاکی از آن است که مدل قادر به ادامه‌ی شناخت کامل چارچوب معرفتی محیط‌زیست برای تحلیل نیست. درحالی­که تلاش دارد که روابط بین فرآیند سیاستگذاری و فرآیندهای طبیعی را مفهوم‌سازی کند. به شکلی که سیاستگذار وظیفه‌ سیاستگذاری را به بهترین شیوه انجام دهد و وقتی موازنه‌ نابهینه در اعمال‌های مدیریتی‌اش وجود دارد، راه‌حلّ‌هایی برای بهینه‌شدن آن ارائه دهد.
 

کلیدواژه‌ها


1 - بزرگ­حدّاد، امید، سیف­اللهی آغمیونی، سمانه، 1392، مقدمه‏ای بر تحلیل عدم‏قطعیّت در سامانه‏های منابع آب، انتشارات دانشگاه تهران.
2 - تبریزی، منصوره، 1393، تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 64، صص 138- 105.
3 - حلی­ساز، ارشک، 1389، مبانی روش­شناسی در بوم­شناسی و هم­نهشتی آن با مفهوم حوزه­ی آبخیز، رساله برای دریافت درجه­ی دکترای تخصصی در رشته­ی علوم و مهندسی آبخیز، دانشگاه تهران.
4 - حلی­ساز، ارشک؛ بهراهی، فهیمه و استادهادی دهکردی، سهراب، 1392، اثر ترتیب مقیاس مکانی در مطالعات علوم زمین و محیطی، پژوهش­های دانش زمین، سال چهارم، شماره 13، صص 36-17.
5 - حلی‌ساز، ارشک؛ صفی‌خوانی، ساجده، ملک‌حسینی، بتول، 1397، ضرورت اَبَرمُدل منابع آب و یکپارچه­سازی زنجیره­ی خروجی مدل­ها، تحقیقات منابع آب ایران، سال چهاردهم، شماره 1، صص 290-285.
6 - سینگ وی. پی، 1381، سیستم­های هیدرولوژیکی مدل­سازی بارندگی- رواناب، جلد اوّل، ترجمه­ی محمّدرضا نجفی، انتشارات دانشگاه تهران.
7 - صالحی، صادق؛ امامقلی، لقمان و محمدی، جمال، 1397، تحلیل اجتماعی عدم موفقیت در مردمی کردن مسأله محیط­زیست در ایران، مطالعات جامعه­شناختی، دوره 25، شماره یک، صص 162-139.
8- Bergstrom, S, 1991, Principles and Confidence in Hydrological Modelling, Nordic Hydrology, 22 (1): 123-136.
9- Beven, K, 2009, Environmental modeling: An uncertain future? An introduction to techniques for uncertainty estimation in environmental, Taylor & Francise Group
10- Beven, K, 2012, Rainfall-Runoff Modelling. Second edition, John Wiley & Sons, Ltd.
11- Bolker B.M, 2007, Ecological Models and Data in R, Published by Princeton University Press, New Jersey.
12- Dale, V.H, 2003, Ecological modeling for resource management, Springer- Verlag New York.
13- Duit, A, 2005, Understanding Environmental Performance of States: An Institution-Centred Approach and Some Difficulties. QOG working paper.
14- Duit, A, 2014 a, Introduction: The Comparative Study of Environmental Governance. In: State and Environment The Comparative Study of Environmental Governance, Edited by Andreas Duit, The MIT Press, 1-23.
15- Duit, A, 2014b, Conclusion: An Emerging Ecostate? In: State and Environment The Comparative Study of Environmental Governance, Edited by Andreas Duit, The MIT Press, 321-342.
16- Dungan, J.L; Perry, J.N; Dale, M.R; Legendre, P; Citron-Pousty, S; Fortin, M.J; Jakomulska, A; Miriti, M & Rosenberg, M.S, 2002, A balanced view of scalein spatial statistical analysis, Ecology, 25(5), 626-640.
17- Environmental Protection Agency Office of Water, 2014, Promoting Technology Innovation for Clean and Safe Water, Water Technology Innovation Blueprint Version 2.
18- Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2018, http://www.fao.org.
19- Fu, B; Di, L & Nan, Lu, 2011, Landscape Ecology: Coupling of Pattern, Process and Scale, Chinese Geographical Science, 385-391.
20- Harris, T.M, 2006, Scale as artifact: GIS, ecological fallacy, and archeological analysis, in Confronting Scale in Archaeology issues of Theory and Practice, Gray Lock and Brian Leigh Molyneaux (Eds), Springer
21- Jørgensen, S.E and Bendoricchio G, 2001, Fundamentals of ecological modelling, Elsevier science.
22- Kuhne Thomas, 2005, what is a Model? Internet Begegnungs-und Forschungszentrum fur Informatik.
23- Melsen L.A, Vos J & Boelens R, 2018, What is the role of the model in socio hydrology Discussion of Prediction in a socio hydrological world, HYDROLOGICAL SCIENCES JOURNAL, 63(9): 1435–1443.
24- Merritt W.S, Letcher R.A and Jakeman, A.J, 2003, A review of erosion and sediment transport models, Environmental Modelling & Software 18, 761–799.
25- Mirchi Ali, 2013, System dynamics modeling as a quantitative qualitative frame work for sustainable water resources management: insights for water quality policy in the great lakes region, Dissertation, Michigan Technological University.
26- Morgan R.P.C and Nearing M.A, 2011, Handbook of Erosion Modeling, Blackwell Publishing Ltd.
27- Morton A, 1993, Mathematical Model: Questions of trust worthiness, British journal of philosophy of science, 44: 654- 674.
28- Shannon M.A, Bohn. P.W, Elimelech M, Georgiadis J.G, Marin B.J and Mayes A.M, 2008, Science and technology for water purification in the coming decades, Nature Publishing Group, 452: 301- 310.
29- Singh V.P and Donald K.F, 2006, Watershed Models, Published by Taylor & Francis Group.
30- Vaughn, J.C. 2010, Watersheds: Management, Restoration and Environmental Impact, New York, Nova Science Publishers.
31- Wainwright, J and Mulligan, M, 2004, Environment modeling: finding simplicity in complexity. John wily & Sons. Ltd.
32- Wu, Jianguo, Li, Harbin, 2006, in Scaling and Uncertainty in Ecology: Methods and Applications, J. Wu, K.B. Jones, H. Li and O.L. Loucks (Eds), Springer.