بررسی و تحلیل گستره و قلمرو نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

سلسله‌مراتب هنجارهای حقوقی در نظام حقوقی ایران با تأسیس نهاد سیاست‌های کلی نظام در بازنگری قانون اساسی، دستخوش تغییراتی شده است. چنان‌که امروزه این نهاد حقوقی اثرگذار به عنصری پیش‌برنده و آینده‌نگر تبدیل شده است تا در پَسِ تصمیم‌گیری‌های روزمره نهادهای مختلف حقوقی و سیاسی، رویکرد نظام جمهوری اسلامی در خصوص کیفیت آینده‌سازی در حوزه‌های مختلف روشن باشد. در این میان همواره این سؤال مطرح بوده است که شأن هنجاری سیاست‌های کلی چه سطوحی را در بر می‌گیرد؟ آیا سیاست‌های کلی نظام جهت انعکاس در قوانین و اجرای آن‌ها از این طریق ابلاغ می‌شوند یا سایر سطوح تقنینی و مراحل اجرایی نیز باید منطبق بر سیاست‌های کلی باشند؟ پس از روشن شدن این موضوع باید بررسی شود که نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام شامل چه سطوحی می‌شود. از این رو سؤال اصلی پژوهش حاضر چنین خواهد بود که گستره و قلمرو نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام چیست؟ نتایج نشان می‌دهد سطوح مختلف تقنینی و البته مراحل اجرایی مشمول نظارت بر اجرای سیاست‌‌های کلی خواهند بود. همچنین رعایت ملاحظات مربوط به مفاد سیاست‌های کلی در امر نظارت بر اجرای سیاست‌ها و هم‌چنین ملاحظات مربوط به نظارت مذکور در بند دو اصل 110 قانون اساسی در این خصوص ضروری است.

کلیدواژه‌ها


1 - اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1369، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 2 و 3، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی، اداره تبلیغات و انتشارات، چاپ اول.
2 - ارسطا، محمدجواد؛ امیرارجمند، اردشیر؛ زارعی، محمدحسین؛ مهرپور، حسین؛‌ هاشمی، محمد، 1380، نشست علمی: «جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام»، راهبرد، شماره 20.
3 - اشتریان، کیومرث، 1389، ملاحظاتی در باب سیاست‌های کلی نظام و توصیه‌های سیاستی برای نظام سیاستگذاری در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست، دوره 40، شماره 1.
4 - انصاری، مجید، 1385، جایگاه سیاست‌های کلی در نظام قانونگذاری در ایران، همایش یکصدمین سال قانونگذاری (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
5 - براهوتی، حسین، 1385، سازوکارهای حقوقی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام؛ موضوع بند 2 اصل 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه شیراز.
6 - بکشلو، رضا، 1398، امکان‌سنجی استناد به سیاست‌های کلی نظام در دیوان عدالت اداری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق(ع).
7 - جوان‌آراسته، حسین، 1395، تفکیک قوا در نظام سیاسی اسلام و جمهوری اسلامی ایران، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره 49، شماره یک.
8 - جهانی،‌ قاسم، 1386، جایگاه سیاست‌های کلی نظام در جمهوری اسلامی ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی (ره).
9 - حاجی‌علی‌خمسه، مرتضی، 1397، الگوی مطلوب نظام حقوقی حاکم بر سیاست‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران.
10 - دولت‌رفتار حقیقی، علیرضا؛ آقایی طوق، مسلم، 1389، مفهوم و جایگاه سیاست‌های کلی نظام، تهران: دفتر گسترش تولید علم، چاپ اول.
11 - راسخ، محمد، 1396، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران: دراک، چاپ چهارم.
12 - شیرزاد، امید، 1395، بررسی جایگاه سیاست‌های کلی نظام در دادرسی اداری، سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره 14.
13 - طحان‌نظیف، هادی، 1396، شرح بند «1» اصل یکصد و دهم قانون اساسی، زیرنظر: کدخدایی، عباسعلی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، چاپ اول.
14 - طحان‌نظیف، هادی، 1398، شرح بند «2» اصل یکصد و دهم قانون اساسی، زیرنظر: کدخدایی، عباسعلی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، چاپ اول.
15 - عمیدزنجانی، عباسعلی، 1385، حقوق اساسی ایران؛ شامل: دوره باستان، دوره اسلامی، مشروطه و جمهوری اسلامی ایران با اصلاحات بازنگری 1368، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
16 - غمامی، سید محمدمهدی، 1390، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر، 1388، در تکاپوی حقوق اساسی، تهران: جنگل - جاودانه، چاپ دوم.
17 - گودرزی، احمد، 1394، ضمانت اجرای «سیاست‌های کلی نظام» در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه قم.
18 - موسی‌زاده، ابراهیم، 1387، تأملی در مفهوم، ماهیت و جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام، فقه و حقوق، شماره 17.
19 - موسی‌زاده، ابراهیم؛ مهدوی‌راد، نعمت، 1392، سیاست‌های کلی نظام اداری، ماهیت و مبانی، تهران: مرکز مدیریت دولتی ریاست جمهوری، چاپ اول.
20 - ویژه، محمدرضا، 1388، تأملی بر سلسله ‌مراتب هنجارها در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، راهبرد،‏ شماره 50.