بررسی کنشگری شورای عالی آب در حکمرانی منابع آب ایران: تحلیلی مبتنی بر مصوبات (1397-1389)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ترویج کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

2 استاد ترویج و آموزش کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

3 استادیار ترویج و آموزش کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

4 استاد مهندسی آبیاری و آبادانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

شورای عالی آب در بالاترین سطح از هرم قدرت حکمرانی آب ایران، نقش بازیگردانی سایر کنشگران و تسهیل پیوند آنان با فضاهای کنش را برعهده دارد. هدف این پژوهش ترسیم این نقش از شورای عالی آب مبتنی بر مصوبات آن از سال 1389 تا 1397 است. به منظور تحقق این هدف، از روش‌های تحلیل محتوا و تحلیل شبکه استفاده شده است. یافته‌های بخش تحلیل محتوای مصوبات شورای عالی آب نشان داد که کنشگران لایه اول قدرت در حکمرانی آب (وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه و وزارت جهاد کشاورزی) دارای بیشترین هژمونی در فضای کنش هستند. همچنین تحلیل شبکه «پیوندهای کنشگران-فضای کنش» بازتارب‌کننده شکل‌گیری و تقویت یک ساختار تودرتوی نامتقارن از حکمرانی آب در ایران است که ظرفیت پایینی برای توسعه یادگیری اجتماعی دارد. لیکن شورای عالی آب با تاکید پیوسته بر نهادینه‌سازی آموزش در فضاهای کنش حکمرانی منابع آب، می‌تواند اثرگذار باشد.

کلیدواژه‌ها


1- باستانی، سوسن. رئیسی، مهین. (1390). روش تحلیل شبکه: استفاده از رویکرد شبکه‌های کل در مطالعات اجتماعات متن باز.مجله مطالعات اجتماعی ایران. دوره پنجم. شماره 2. 59-32.
2- جمعه‌پور، محمود. کلانتری، خلیل. همتی، گلشن. (1397). الگوی شهرهای حساس به آب رویکردی نوین به سوی توسعه پایدار. فصلنامه انسان و محیط‌زیست، شماره 46. 148-135.
3- کرمی، عزت اله. (1395). تغییر اقلیم، خشکسالی و تنگدستی در ایران. نگاهی به آینده. مجله پژوهش‌های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی. جلد 1، شماره 1، 80-63.
4- لاورنس نیومن، ولیام. (1994). شیوه‌های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمّی (جلد دوم). مترجم: دانائی فرد، حسن. کاظمی، سید حسین. تهران. موسسه کتاب مهربان نشر. چاپ دوم (1394).
5- محمدی کنگرانی، حنانه. رفسنجانی نژاد، سیما. (1394). بررسی ساختار قدرت در شبکه سیاستگذاری و مدیریت آب در برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه علمی-پژوهشی سیاستگذاری عمومی. دوره 1، شماره 3، 138-121.
6- مقیمی بنهنگی، سامان. باقری، علی. ابوالحسنی، لیلی. (1397). ارزیای نهاد رسمی آب ایران متناظر با سازوکارهای حاکم بر شکل‌گیری تقاضای آب در بخش کشاورزی از منظر چارچوب یادگیری اجتماعی. تحقیقات آب ایران. سال چهاردهم. شماره 1. 159-140.
7- میرعمادی، طاهره. (1396). آیندپژوهی انتقادی حکمرانی آب در ایران. فصلنامه علمی-پژوهشی سیاستگذاری عمومی. دوره 3، شماره 4، 124-105.
8- میرنظامی، سید جلال. باقری، علی. (1396). ارزیابی سیستم حکمرانی آب در فرآیند حفاظت از منابع آب زیرزمینی ایران. تحقیقات منابع آب ایران. سال سیزدهم، شماره 2، 55-32.
9- وحید، مجید. اخوان، سعید. (1396). بررسی تطبیقی عملکرد دولت‌های هشتم و نهم در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر سیاستگذاری منابع آب؛ مطالعه موردی: بحران منابع آب در استان اصفهان. فصلنامه علمی-پژوهشی سیاستگذاری عمومی. دوره 3، شماره 2، 216-193.
10- وحید، مجید. رنجبر، محسن. (1397). آسیب‌شناسی بُعد سیاسی حکمرانی آب در ایران (1392-1368). فصلنامه علمی-پژوهشی سیاستگذاری عمومی. دوره 4، شماره 4، 223-203.
11- هابرماس، یورگن. (1379). «مدرنیته پروژه ای ناتمام»، در مدرنیته و پست مدرنیسم. ترجمه حسینعلی نوذری،تهران. انتشارات نقش جهان.
12- یادگاری، آمنه. یوسفی، علی. امینی، امیر مظفر. (1397). تحقیقات منابع آب ایران. سال چهاردهم. شماره 1. 197-184.
13- Araral, E., & Wang, Y. (2013). Water governance 2.0: a review and second generation research agenda. Water Resources Management, 27(11), 3945-3957.
14- Bengtsson, M. (2016). How to plan and perform a qualitative study using content analysis. NursingPlus Open, 2, 8-14.
15- Biswas, A. K., & Tortajada, C. (2010). Future water governance: problems and perspectives. International Journal of Water Resources Development, 26(2), 129-139.
16- Bruns, B. R., Ringler, C., & Meinzen-Dick, R. (2005). Reforming water rights: Governance, tenure, and transfers. Water Rights Reform: Lessons for Institutional Design, Washington, DC: International Food Policy Research Institute, 283-309.
17- Empinotti, V. L., Budds, J., & Aversa, M. (2019). Governance and water security: The role of the water institutional framework in the 2013–15 water crisis in São Paulo, Brazil. Geoforum, 98, 46-54.
18- Huitema, D., Mostert, E., Egas, W., Moellenkamp, S., Pahl-Wostl, C., & Yalcin, R. (2009). Adaptive water governance: assessing the institutional prescriptions of adaptive (co-) management from a governance perspective and defining a research agenda. Ecology and society, 14(1), 26.
19- Iranian Students News Agency (ISNA). (2019). The deficit in groundwater reservoirs exceeded the resilient threshold. Retrieved August, 2019, from, https://www.isna.ir/news/98050803974/.
20- Johannessen, Å., Gerger Swartling, Å., Wamsler, C., Andersson, K., Arran, J. T., Hernández Vivas, D. I., & Stenström, T. A. (2019). Transforming urban water governance through social (triple‐loop) learning. Environmental Policy and Governance, 29(2), 144-154.
21- Lieberherr, E., & Ingold, K. (2019). Actors in Water Governance: Barriers and Bridges for Coordination. Water, 11(2), 326.
22- Lumosi, C. K., Pahl-Wostl, C., & Scholz, G. (2019). Can ‘learning spaces’ shape transboundary management processes? Evaluating emergent social learning processes in the Zambezi basin. Environmental science & policy, 97, 67-77.
23- Pahl-Wostl, C. (2019). The role of governance modes and meta-governance in the transformation towards sustainable water governance. Environmental science & policy, 91, 6-16.
24- Pahl-Wostl, C., Holtz, G., Kastens, B., & Knieper, C. (2010). Analyzing complex water governance regimes: the management and transition framework. Environmental science & policy, 13(7), 571-581.
25- Rogers, P., & Hall, A. W. (2003). Effective water governance (Vol. 7). Stockholm: Global water partnership. From: https://dlc.dlib.indiana.edu/dlc/bitstream/handle/10535/4995/TEC+7.pdf?sequence=1
26- Taylor, K. S., Longboat, S., & Grafton, R. Q. (2019). Whose Rules? A Water Justice Critique of the OECD’s 12 Principles on Water Governance. Water, 11(4), 809.
27- Thompson, G., 2003. Between Hierarchies and Markets: the Logic and Limits of Network Forms of Organization. Oxford University Press, Oxford
28- Tortajada, C. (2010). Water governance: Some critical issues. International Journal of Water Resources Development, 26(2), 297-307.
29- Yates, J. S., & Harris, L. M. (2018). Hybrid regulatory landscapes: The human right to water, variegated neoliberal water governance, and policy transfer in Cape Town, South Africa, and Accra, Ghana. World Development, 110, 75-87.
30- Yazdanpanah, M., Hayati, D., Zamani, G. H., Karbalaee, F., & Hochrainer-Stigler, S. (2013a). Water management from tradition to second modernity: an analysis of the water crisis in Iran. Environment, development and sustainability, 15(6), 1605-1621.
Yazdanpanah, M., Thompson, M., Hayati, D., & Zamani, G. H. (2013b). A new enemy at the gate: Tackling Iran’s water super-crisis by way of a transition from government to governance. Progress in Development Studies, 13(3), 177-194