مدل سازی استراتژیک مبارزه با فساد در صنعت نفت ایران: کاربردی از رویکرد پویایی سیستم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مدیریت صنعتی دانشگاه تهران

2 استادیار مدیریت صنعتی دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری مدیریت تحقیق در عملیات پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران

چکیده

صنعت نفت مهم­ترین منبع درآمد دولت و قلّه فرماندهی در اقتصاد است و به دلیل اهمیّت راهبردی، حجم معاملات، رانت­های اقتصادی، تمرکز جریان درآمدها، پیچیدگی و انحصار طبیعی در مقابل فساد بسیار آسیب­پذیر می­باشد. در این پژوهش به مدل­سازی و شبیه­سازی استراتژیک مسئله فساد نظام صنعت نفت با­ هدف سیاستگذاری مبارزه با فساد در افق بیست ساله، پرداخته شده است. بدین­منظور، با استفاده از رویکرد پویایی سیستم­، متغیرهای پیچیدگی مسئله فساد نظام صنعت نفت، مطابق با نظریه نظام­های پارسونز به صورت علّی در قالب حلقه­های بازخوردی شناسایی شدند. پس از شبیه­سازی اولیه مدل با توجه به وضعیت موجود، به توسعه استراتژی و سیاستگذاری مبارزه با فساد در قالب سه استراتژی کاهش فرصت­ فساد نظام صنعت نفت، کاهش تقاضای فساد نظام صنعت نفت و افزایش ظرفیت مبارزه با فساد و نیز استراتژی­های ترکیبی پرداخته شد. در نتیجه شبیه­سازی راه­کارهای پیشنهادی، ترکیبی از سه استراتژی به عنوان بهترین راهکار ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها


1- استرمن جان ، ترجمه برارپور و همکاران ، پویایی شناسی کسب و کار: تفکر سیستمی و مدل‌سازی برای جهانی پیچیده، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت) 1392.
2- مورکرافت، ترجمه مولاناپور . مدلسازی استراتژیک و پویایی‌های کسب و کار . همراه علم 1395.
3- مهرگان، محمدرضا و حسین زاده، مهناز . مبانی نظری تحقیق در عملیات . نشردانشگاهی 1395.
4- گزارش پیشگیری و مبارزه با فساد ، فراتحلیل کیفی مطالعات فساد،مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی. 1397.
5- گزارش نتایج ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی سازمان اداری و استخدامی کل کشور. وزارت نفت، سازمان اداری و استخدامی ریاست جمهوری.1395.
6- وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران. وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران. بازیابی از اداره کل بازرسی و پاسخگویی به شکایات. 1395.
7- اسمی خانی فاطمه و حقیقی راد . توسعه مدل پویا برای تحلیل فساد ایران - مجلس و راهبرد 1395.
8- توکلی، عبدالله . رساله دکتری دانشکده مدیریت دانشگاه تهران . طراحی شاخص‌های ملی سنجش فساد اداری ایران 1391.
9- رحمانی، تیمور و گلستانی، ماندانا. تحلیلی از نفرین منابع نفتی و رانت­جویی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب نفتخیز،مجله تحقیقات اقتصادی،1388.
10- رحمانی، تیمور و اصفهانی، پوریا. اثر ترکیب فعالیتهای اقتصادی بر فساد: مطالعه موردی ایران و کشورهای اوپک، مطالعات اقتصادی کاربردی ایران. 1395.
11- زرندی، سعید و معدنی، جواد . طراحی مدل بومی فساد اداری در ایران . فصلنامه علمی –تخصصی دانش ارزیابی(سازمان بازرسی کل کشور) 1394.
12- شهیکی تاش محمدنبی و مجیدزاده بدرآبادی اسماعیل ، تحلیل رابطه میان مالکیت منابع زیرزمینی و افزایش سطح فساد در کشورهای منتخب نفتی عضو اوپک، فصلنامه علمی ،تخصصی دانش ارزیابی سال هفتم (سازمان بازرسی کل کشور)- 1394.
13- عزتی مرتضی و همکاران اثرات کوتاه مدت و بلندمدت درآمدهای نفتی بر فساد اقتصادی ایران -فصلنامه رشد و توسعه پایدار 1395.
14- عظیمی، حسین . رساله دکتری دانشکده مدیریت دانشگاه اصفهان . طراحی الگوی عوامل سازمانی و مدیریتی موثر بر فساد اداری – مالی با آسیب شناسی در سازمان‌های دولتی 1391.
15- فلاحی، محمدعلی و مهدوی عادلی، محمدحسین و جندقی میبدی، فرشته. رانت منابع طبیعی و فساد در کشورهای عضو اوپک: کاربرد الگوی داده‌های تابلویی، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 1393.
 
16- Arezki, R. a. (2012). “Oil Rents, Corruption, and State StabilitEvidence from Panel Data Regressions. European Economic Review , 55(7):955–963.
17- Benjamin K. Sovacool, G. W. (2016). Energy Governance, Transnational Rules, and the Resource Curse: Exploring the Effectiveness of the Extractive Industries Transparency Initiative (EITI),. World Development,, Pages 179-192,.
18- Bhattacharyya, S & H, R (2010).Natural resources, democracy and corruption, European Economic Review. Vol 54(4), pp.608-621.
19- Brollo, F. T. (2013). The Political Resource Curse. The American Economic Review, 103(5):1759-1796.
20- Bulte,E & Damania,R (2008).Resources for sale: Corruption,Democracy and The Natural Resource Curse,The B.E.Journal of Economic Analysis and Policy Vol.8.
21- Campos, E., & Pradhan, S. (2007). The Mane face of corruption. international bank for reconstruction and development.
22- Dadgar, Y., & Nazari, R. (2012). The Impact of Oil Revenue on the Economic Corruption in Iran. Actual problems of Economics, 375-386.
23- DONWA, P.A.  &. MGBAME C.O, Corruption in the Nigerian Oil and Gas Industry and Implication for Economic Growth,International Journal of African and Asian Studies, An International Peer-reviewed Journal,Vol.14, 2015.
24- Gylfason, T. (2002). Natural Resources,Education and Economic Development. Eur Econ, 45,847-859.
25- Jackson. (2003). Systems thinking: creative holism for managers. John Wiley.
26- Johnston, Michael (1998) “Fighting Systemic Corruption” .Edited by Mark Robinson. London: Frank Cass& co Ltd.85-105.
27- Kaufmann, D. (2005). Transparenecing Transparency: Initial Empirics and Policy Application.
28- Kaufman,Daniel and Sahr J. Kpundeh (1999) “Curbing corruption : Toward a Model of Building of National Integrity” . Washington DC : Economic Development Institute 89-97.
29- Masys, A. J. (2016). Applications of Systems Thinking and Soft Operations Research in Managing Complexity From Problem Framing to Problem Solving. Springer.
30- McPherson. (2007). Corruption in the petroleum sector. Washington DC: The World Bank.
31- Nantogmah, D. K. (2010). The Oil Economy and Resource Curse Syndrome:Can Ghana make a difference?
32- Obioma, B. (2012). Corruption Reduction in the petroleum Sector in Nigeria: Challenges and Prospects. Mediterranean Journal of Social Sciences.
33- P. Fenton Villar, E. P. (2017). Evaluating the impact of the Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) on corruption in Zambia. Extr.Ind.Soc.
34- Rosenhead, & Mingers. (2001). Rational analysis for a problematic world revisited. . Wiley.
35- Rose-Ackerma, Susan (1999) “Corruption and Government:Causes ,Consequences and Reform”.Cambridge (UK): Cambridge University Press.
36- Shaman, D. (2012). The meaninig of Transparency - A Perspective.
37- Soto-Torres, M. d., Fernandez & Pedro. (2007). A system dynamics model about public corruption: The influence of bribes on economic growth.
38- Transparency International, T. (2011). Promoting Revenue Transparency of oil and gas companies. Berlin: Transparency International.
39- Ullah. (2012). Enhancing the understanding of corruption. In a thesis submitted in partial fulfilment of requirement for the degree of doctor of phiosophy: the university of auckland massachusetts institute of technology.
40- Vicente, P. C. (2010). “Does Oil Corrupt? Evidence from a Natural Experiment in West Africa. Development Economics, 92(1):28-38.
41- Zhan, J. V. (2011). Natural Resources and Corruption: Empirical Evidence from China. APSA 2011 Annual Meeting Paper.