سیاستگذاری ارتباطات در عصر شبکه و جنبش‌های اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

سیاستگذاری ارتباطات مبتنی بر چگونگی پیوند تکنولوژی، قدرت و شبکه‌های اجتماعی است. شبکه‌های اجتماعی جدید از قابلیت منحصربه­فردی برای سازمان‌دهی جنبش‌های اجتماعی برخوردارند. سیاستگذاری ارتباطات مبتنی بر چگونگی درک، تحلیل و مدیریت مؤثر پدیده‌های اجتماعی، منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود. در این فرایند، مردم سوژة اصلی نظام‌های سیاسی، ساختار اطلاعاتی و ضرورت‌های امنیت‌سازی محسوب می‌شوند. هر یک از نهادهای یادشده تلاش دارد تا کنترل ادراک را در فضای سوژه‌یابی اجتماعی انجام دهد. در این مقاله تلاش می‌شود تا رابطة بین سیاستگذاری ارتباطات، شبکه‌ها و جنبش‌های اجتماعی تبیین گردد. به­طبع چنین فرایندی، بخشی از سازوکارهای مربوط به «سیاست فرهنگی» خواهد بود. در این فرایند، رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در سازماندهی افکار عمومی خواهند داشت. شبکه‌ای شدن ساختار اجتماعی زمینه‌های لازم برای کنش جمعی، کنش مشارکتی و ایجاد رابطه‌ای ارگانیک بین ارکان مختلف نظام سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. این فرایند نشان می‌دهد که در عصر شبکه‌ و جنبش‌های اجتماعی، الگوی کنش حکومت، ماهیت دگرگون‌شونده، تغییریابنده، هویتی و رقابتی پیدا کرده است. پرسش اصلی مقاله آن است که سیاستگذاری ارتباطات در جامعة شبکه‌ای دارای چه ویژگی، کارکرد و پیوندهایی با جنبش‌های اجتماعی است؟ فرضیة مقاله آن است که سیاستگذاری ارتباطات در عصر شبکه‌ای تابعی از سیاست فرهنگی، چگونگی کنش شبکه‌ای و جنبش‌های اجتماعی خواهد بود. برای تبیین این مقاله از رهیافت ارتباطات و شبکه استفاده می‌شود. چنین رویکردی، اولین‌بار توسط «مانوئل کاستلز» مطرح شد. کاستلز در صدد بود تا نشان دهد که جنبش‌های اجتماعی حاصل فضای شبکه‌ای بوده و دولت‌ها برای کنترل سیاست و معادلة قدرت، از الگو و سازوکارهای مربوط به سیاستگذاری ارتباطات استفاده می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


1- تاجیک، محمدرضا (1381)، «رسانه‌ها و ثبات سیاسی»، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
2- تراسبی،‌ دیوید (1393)، «اقتصاد سیاست فرهنگی»، ترجمة سوسن علائی، تهران: انتشارات سوره مهر.
3- دال، رابرت و بروس استاین بریکنر (1392)، «تحلیل سیاسی مدرن»، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
4- دانسی، مارسل (1387)، «نشانه‌شناسی رسانه‌ها»، ترجمه‌ گودرز میرانی و بهزاد دوران، تهران: انتشارات چاپار. 
5- دین، هارتلی (1388)، «سیاستگذاری اجتماعی»، ترجمه عبدالله بیچرانلو، تهران:‌ انتشارات پژوهشکده مطالعات        فرهنگی و اجتماعی.
6- رشیدی، مصطفی و علی راد (1387)، مدل شبکه‌ای حاکمیت و اداره؛ رویکردی جایگزین برای نظام تدوین برنامه‌های توسعه در ایران، فرایند مدیریت و توسعه، شماره 70، زمستان .
7-  فریدمن، جرج (1391)، «صدسال آینده»، ترجمه محمد زهدی گهرپور و مریم دهقان‌آزاد، تهران: انتشارات زیتون سبز.
8- کاستلز، مانوئل (1394)، «شبکه‌های خشم و امید؛ جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت»، ترجمة مجتبی قلی‌پور، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
9- کومبز، تیموتی و شری هالدی (1392)، «بحران ارتباطات»، ترجمة معاونت آموزش و پژوهش خبرگزاری فارس، جلد دوم، تهران: انتشارات خبرگزاری فارس.
10- گیلبوآ، ایتان (1388)، «ارتباطات جهانی و سیاست خارجی»، ترجمة حسام‌الدین آشنا و محمدصادق اسماعیلی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
11- لال، جیمز (1378)،‌ «رسانه‌ها، ارتباطات، فرهنگ؛ رهیافتی جهانی»، ترجمه ‌مجید نکودست، تهران: ‌انتشارات          مؤسسه ایران.
12- مورن، مایکل، مارتین رین و روبرت گودین (1393)، «دانشنامه سیاستگذاری عمومی»، تهران: ‌نشر میزان.
13- نش، کیت (1380)، «جامعه‌شناسی سیاسی معاصر»، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کبیر.
14- ویلکن، پیتر (1381)، «اقتصاد سیاسی ارتباطات جهانی و امنیت انسانی»، ترجمه مرتضی بحرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 
15- Aaker, D.A. (1996), “Building strong brands”, New York: The Free Press.
16- Abercrombie, N. (1996), “Virtual Society and Society”, Cambridge: Polity Press.
17- Barker, C. (1999), “Virtual Society, Globalization, and cultural identities”, Buckingham: Open University Press.
18- Bauldrillard, J.  (1987), “Forget Foucault”, New York: Semiotext.
19- Branston, G. and Stafford, R (1999), “The media student’s book”. London: Routledge.
20- Brown, R.W. (1986), “Social Psychology”, New York: Free Press.
21- Burton, G (2000), “Talking television: an introduction to the study of Virtual Society”, London: Arnold.
22- Foucault, M. (2004), “Truth and Power”, in P. Rabinow and N. Rose (Eds), the Essential Foucault, New York: The New Press.
23- Giddens, Anthony. (1987) “The NationـState and Violence”, Berkeley, Calif: University of California Press.
24- Schmidt, B. C. (2004), “Realism as Tragedy”, Review of International Studies, Vol. 30, No. 3.
25- Sebeok, T.A. (1994), Signs: “an introduction to semiotics”, Toronto: University of Toronto Press.