شناسایی روندها و سناریوهای آینده نظام بانکی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آینده‌پژوهی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

2 استادیار آینده‌پژوهی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

3 دانشیار مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)

4 دانشیار مدیریت دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

5 دانشیار اقتصاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

چکیده

هدف این مقاله تعیین سناریوهای اساسی بدیل نظام بانکی در مواجهه با مشکلات و چالش‌های بانک‌ها، پیشنهاد سیاست‌ها  و رفع چالش‌ها است. بدین منظور با بهره‌گیری از مدل شوارتز در سناریونویسی و رویکرد ترکیبی در روش‌شناسی تحقیق (تلفیق روش‌های مطالعات کتابخانه‌ای، مصاحبه خبرگان، پنل و دلفی) آینده نظام بانکی به‌طور نظام‌مند بررسی شد. در نتیجه، دو عدم قطعیت؛ 1. هزینه مبادلات و تأمین مالی و 2. مشکلات ساختاری شناسایی و چهار سناریو مشخص شد؛ رفع بحران و توسعه‌یافتگی، توسعه در کنار موانع، بحران و تعویق بحران. بررسی چهار سناریو نشان می‌دهد، نظام بانکی دارای مشکلات ساختاری از جمله عدم رعایت استانداردهای مالی و ضعف‌های قانونی است و صرف‌نظر از تحریم‌ها، در معرض بحران قرار دارد. برای حل مشکلات اساسی نظام بانکی ایران، توجه به الزامات سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و سیاست‌های کلی برنامه ششم که بر مؤلفه‌های ساختاری نظام بانکی تأکید می‌کند، ضروری است، بنابراین مدل مفهومی برای اصلاح وضعیت نظام بانکی در آینده بر اساس این سیاست‌های کلی طراحی شد.

کلیدواژه‌ها


1- ابراهیمی، س.، راستاد، م. و مدنی زاده، ع. (1395). بررسی عملکرد شتاب­دهنده مالی در نقش بازارهای مالی در دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و اشتغال­زا در آینده میان مدت. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه­ریزی.
2- باقری و همکاران (1397). اقتصاد دیجیتال: ابعاد و ویژگی‌ها ، معاونت زیربنائی و امور تولیدی مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 16210.
3- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. گزیده آمارهای اقتصادی، بخش پولی و بانکی.
4- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. گزیده آمارهای اقتصادی، بخش تراز پرداخت­ها.
5- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1391). نشریات و پژوهش­ها، نشریات ادواری، خلاصه تحولات اقتصادی کشور.
6- پرهیزکاری، ع. و روحانی،ع. (1394). آسیب­شناسی نظام بانکی 5. بررسی استقلال مقام ناظر از شبکه بانکی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
7- پژوهشکده پولی و بانکی (1395). طرح پژوهشی ارزیابی وضعیت و چشم­انداز بازارهای مالی.
8- چمپی، جیمز, نوریا، نیتین (1377). با شتاب به پیش. ترجمه طلوع مکانیک، محمود. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
9- حیدری، ح. و حیدری، ن. (1395). آسیب­شناسی نظام بانکی 6. بررسی عملکرد سیاستگذار پولی و اعتباری در ایران، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
10- رشیدارده, ح., & خزائی, س. (1395). تحلیل کلانروندهای مؤثر بر آینده­ی بازار صنعت بانکداری با رویکرد تحلیل ساختاری، تحلیل تأثیر متقابل (بر گذر). فصل­نامه علمی-پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین(سال ششم، شماره سوم، شماره پیاپی 22، پاییز 1395), 67-86.
11- رضایان، ا. و رضایان، ع. (1394). آینده­پژوهی بحران آب در ایران به­روش سناریوپردازی، مجله اکوهیدرولوژی، 3 (1).
12- شبانی، محمد. (1392). بازارها و نهادهای مالی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.
13- شوارتز پیتر (1387)، «هنر دورنگری؛ برنامه­ریزی برای آینده در دنیای با عدم قطعیت»، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاع، ترجمه: عزیز علیزاده، عبدالمجید کرامت‌زاده، چاپ اول، تهران.
14- شهبازی غیاثی، م. (1395). آسیب­شناسی نظام بانکی 12. الگوها و مبانی نظری رابطه بانک و بنگاه و تحلیل آن در نظام بانکی ایران، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
15- شهبازی غیاثی، م و ترابیفر، ه. (1395). آسیب­شناسی نظام بانکی 13. اصول و استانداردهای حاکمیت شرکتی در بانک‌ها، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
16- شهبازی غیاثی، م.؛ کاشفی، م و سروریان، ح. (1393). آسیب­شناسی نظام بانکی 10. تحلیل آمار عملکرد شبکه بانکی در تأمین مالی بنگاه­ها و بخش­های اقتصادی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
17- فرهمند معین، ح. (1397). موانع غیرتحریمی توسعه روابط بانکی ایران با سایر کشورها، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
18- کریمی راد، ع.؛ محمودزاده، ا.، و مدنی زاده، ع. (1395). ردیابی فراز و فرود شاخص­های فعالیت بخش واقعی در تأثیرپذیری از بخش مالی. در نقش بازارهای مالی در دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و اشتغال­زا در آینده میان مدت. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه­ریزی.
19- مجاب، ر. (1395). سلامت بانکی و زمینه‌های رخداد بحران بانکی در اقتصاد ایران. در ارزیابی وضعیت و چشم­انداز بازارهای مالی. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه­ریزی.
20- مسعودی، علیرضا -حقوق بانکی، پیش­برد، شرکت تابان خرد - 166 صفحه -  وزیری (شومیز) - چاپ 1 سال 1386.
21- نجفی، ف.؛ محمودزاده، ا.، و عینیان، م. (1395). تحلیل جریان وجوه نقد بانک‌ها. در نقش بازارهای مالی در دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و اشتغال­زا در آینده میان­مدت. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه­ریزی.
22- نیلی، ف.، و همکاران. (1394). نظام تأمین مالی در ایران، بررسی ساختار مالی بنگاه­های اقتصادی، تهران: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران.
23- یوسفی دیندارلو، م. (1394). آسیب­شناسی نظام بانکی 4. توقف و ورشستگی بانکی، مرکز پژوهش­های                 مجلس شورای اسلامی.
 
24- Accenture, (2018). Banking Technology Vision 2018.
25- Bell, Wendell (1990). An Overview of Futures Studies, Yale Sociology, Yale University.
26- Bell, Wendell (2003), Foundations of Futures Studies: Human Science for a New Era: History, Purposes, Knowledge, Transaction Publishers, New Brunswick, NJ.
27- Capgemini (2017). Top 10 Trends in Banking.
28- Cornish, E. (2004). Futuring: The exploration of the future. World Future Society.
29- Ernst & Young. (2011). The digitization of everything: how organisations must adapt to changing consumer behavior. UK: Ernst & Young.
30- EY) 2013(. Building the bank of 2030 and beyond, the themes that will shape it.
31- Godet, m., & Roubelat, f. (1996). Creating the future: the use and misuse of scenarios. Long range planning, 29 (2), 164–171.
32- Keneth katzman (2018). Iran Sanctions. Federation of American Scientists, Congressional Research Service.
33- Lynch, m. d. (2005). Developing a scenario-based training program.  FBI law enforcement bulletin, 74(10), 1–8.
34- Henchey, Norman. (1978). Making Sense of Futures Studies. Alternatives, pp. 24-29.
35- Manyika, J., & Roxburgh, C. (2011). The great transformer: The impact of the Internet on economic growth and prosperity. McKinsey Global Institute, 1.
36- Mossberger, K., Tolbert, C., & S. McNeal, R. S. (2007). Digital Citizenship: The Internet, Society, and Participation. London, England: MIT Press.
37- Official Journal of the European Union (2012). Council Decision 2012/35/CFSP, of 23 January 2012, concerning restrictive measures against Iran.
38- Porat, Mark Uri (1977). The Information Economy: Definition and Measurement. Washington, DC: United States Department of Commerce.
39- Schaffers, H., Komninos, N., Pallot, M., Trousse, B., Nilsson, M., & Oliveira, A. (2011). Smart cities and the future internet: Towards cooperation frameworks for open innovation. In Domingue, J., Zahariadis, T., Lambert, D., Cleary, F., Daras, P., Krco, S. & Karnouskos, S. (2011).  The Future Internet Assembly (pp. 431-446). Springer Berlin Heidelberg.
40- Schwartz, p. (1991). The art of the long view. Newyork: Doubleday.
41- Sohail Inayatullah (2013). Futures Studies: Theories and Methods, WORLD FUTURES STUDIES FEDERATION.
42- The Legal Information Institute (2011). Imposition of Sanctions With Respect to the Financial Sector of IRAN, Section 1245, H.R.1540, 112th Congress of the USA.
43- Yitzhak, G., Yair, M. (2011). The Economic Impact of International Sanctions on Iran. The Eleventh Annual Herzliya Conference, the Institute for Policy and Strategy.