رهیافت وبری جامعه‌شناسی سیاستگذار؛ بدیلی برای رهیافت پوزیتویستی و هنجاری

نویسنده

استادیار سیاستگذاری علم و فناوری پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

دو الگوی اثباتی و هنجاری بر شاخه جامعه شناسی سیاستگذار غالب شده است اما شاخه های مختلف جامعه شناسی که در یک دیدگاه عبارتند از شاخه حرفه ای؛ انقلابی، انتقادیِ هنجاری و مردم مدار؛ شاخه سیاستگذار را از حیث نظری «دانش ناممکن و نامشروع»، از حیث «کارآمدی» دانش غیرمفید؛ از حیث «سیاسی» دانش ایدئولوژیک و غیرانتقادی و از جهت «اخلاقی» دانشی بی اعتنا به ارزشهای عام انسانی و گروههای مردمی تلقی می‌کنند. با توجه به موقعیت مناقشه‌ برانگیز جامعه شناسی سیاستگذار در نزد مخالفان و موافقان، آیا رهیافت دیگری برای جامعه شناسی سیاستگذار قابل تصور است که خصلتی «آکادمیک»، «انتقادی -تأملی» و «اخلاقی» داشته باشد اما از سنخ «مهندسی اجتماعی» و «ایدئولوژی» نباشد؟ مقاله حاضر، این راه میانه و الگوی بدیل را در آرا و آثار ماکس وبر یافته است و آن را «الگوی جامعه شناسی سیاستگذار وبری» نام می‌نهد. این مقاله بر پایه نظریه وبری، تفکیک ربط ارزشی از حکم ارزشی، با اتکا به تحلیل درون‌متنی و تحلیل مضمون از روش مطالعه کتابخانه‌ای برای شناسایی و استخراج مولفه‌های اصلی الگوی وبری استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها


1- آدورنو، تئودور و ماکس هورکهایمر (1385) دیالکتیک روشنگری، ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان، نشر هرمس.
2- آدورنو، تئودور (1387) جامعه­شناسی معرفت و آگاهی­اش، در «مکتب فرانکفورت و جامعه­شناسی معرفت، تئودور آدورنو و همکاران، ترجمه جواد گنجی، گام نو.
3- آرون، ریمون (1378) ج‍ام‍عه­ش‍ن‍اس‍ی م‍ع‍اص‍ر آل‍م‍ان، ت‍رج‍م‍ه م‍رت‍ض‍ی ث‍اق‍ب‌ف‍ر، ت‍ه‍ران: م‍وس‍س‍ه ف‍ره‍ن‍گ‍ی ت‍ب‍ی‍ان.
4- --------- (1386) م‍راح‍ل اس‍اس‍ی س‍ی‍ر ان‍دی‍ش‍ه در ج‍ام‍عه­ش‍ن‍اس‍ی، ت‍رج‍مه ب‍اق‍ر پ‍ره‍ام، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
5- --------- (1393) ج‍ام‍ع‍ه­ش‍ن‍اس‍ی تمدن مدرن، ترجمه پیروز ایزدی، انتشارات فرهنگ جاوید.
6- اباذری، یوسف (1387) خرد جامعه­شناسی، طرح نو.
7- ابِت، اندرو (1394) در باب جامعه­شناسی انسان­گرا، در جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
8- اتزیونی –هالوی، ایوا (1393) روشنفکرلان و شکست در پیامبری، ترجمه حسن کچویان، کتاب فردا.
9- اسمیت- لوین، لین (1394) آیا به جامعه­شناسی مردم­مدار نیاز داریم؟ در «جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم»، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
10- استینچ­کوم، آرتور (1394) حق­گویی به مردم و طعنه به اصحاب قدرت، در جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
11- بوراوی، مایکل (1394الف) در باب جامعه­شناسی مردم­مدار، در «جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم»، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
12- ---------- (1394 ب) میدان جامعه­شناسی، در «جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم»، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
13- بیتهام، دیوید (1392) ماکس وبر و نظریه سیاست مدرن، ترجمه هادی نوری، ققنوس.
14- ترنر، برایان (1386) پیشگفتار بر کتاب ماکس وبر و کارل مارکس، نوشته کارل لویت، ترجمه شهناز مسمی پرست، ققنوس.
15- تورن، آلن (1394) جامعه­شناسی مردم­مدار و پایان جامعه، در «جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم»، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
16- پترسون، اورلاندو (1394) درباره­ی جامعه­شناسی مردم­مدار، در «جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم»، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
17-  جان، رابرت (1381) معرفت­شناسی علوم فرهنگی ماکس وبر: پیش­انگاره جامعه­شناسی تفسیری، ترجمه احمد تدین و شهین احمدی، نشر هرمس.
18- جولیوس ولسون، ویلیام (1394) سخنی با مردمان، در «جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم»، ، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی
19- لارسن، کالوین جِی (1387) نظریه­های جامعه­شناسی محض و کاربردی، ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل، سمت
20- طالبان، محمد رضا (1393) علیه جامعه­شناسی سیاستگذار، مجله راهبرد فرهنگ، ش 26.
21- ------------- (1396) مهندسی اجتماعی، احیاگر جامعه­شناسی؛ دیدگاه جاناتان ترنر، مجله راهبرد فرهنگ، ش 40.
22-  لوکاچ، گئورگ (1385) تغییر کارکرد ماتریالیسم تاریخی، ترجمه حسن چاوشیان، در «جامعه­شناسی انتقادی، مجموعه مقالات»، نشر اختران.
23- فاکس پیون، فرانسیس  (1394) از جامعه­شناسی مردم­مدار تا جامعه­شناسی سیاسی، ترجمه افسانه قره­داغی، در جامعه شناسی در قرن بیست و یکم، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
24- فرهادپور، مراد (1378) عقل افسرده، تأملاتی در باب تفکر مدرن، طرح نو.
25- فروند، ژولین (1383) جامعه­شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک­گهر، توتیا.
26- فوکو، میشل (1380) نظم گفتار، ترجمه باقر پرهام، تهران: آگه.
27-  --------------(1384) مراقبت و تنبیه؛ تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهان­دیده، نشر نی.
28-  -------------(1389 الف) نظم اشیاء، ترجمه یحیی امامی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
29- ---------------  (1389 ب) دیرینه­شناسی دانش، ترجمه عبدالقادر سواری، گام نو.
30- فوگن، هانس نوربرت (1385) ماکس وبر، ترجمه محمود رامبد، نشر هرمس.
31- قانعی­راد، محمد امین (1395) شبکه سیاستی علم و فناوری، پژوهشکده مطالعات فرهگی و اجتماعی وزارت علوم.
32- کانت، ایمانوئل (1388) سنجش خرد ناب، ترجمه میرالشمس­الدین ادیب سلطانی، نشر امیرکبیر.
33- کوزر، لوئیس (1383) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه­شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، انتشارات علمی.
34- گیدنز، آنتونی (1386) سیاست و جامعه­شناسی در اندیشه ماکس وبر، ترجمه مجید محمدی.
35- گین، نیکلاس (1389) ماکس وبر و نظریه پست­مدرن، جدال عقل و افسون، ترجمه محمود مقدس، روزنه.
36- روورت، مایکل (1389) ماکس وبر و روش­شناسی علوم اجتماعی در کتاب فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه محمد شجاعیان، پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
37- مسی، داگلاس (1394) قوت سیاست­ورزی ضعیف، در «جامعه­شناسی در قرن بیست و یکم»، گروه نویسندگان، ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران، نشر نی.
38- مشونیس، جان (1395) مسائل اجتماعی، جلد اول، ترجمه هوشنگ نایبی، پژوهشگاه هنر، فرهنگ و ارتباطات.
39- وبر، ماکس (1377) اخلاق پروتستانی و روح سرمایه­داری، ترجمه عبدالمعبود انصاری، نشر سمت.
40- ------- (1384) اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و همکاران، نشر سمت.
41- ------- (1385) روش­شناسی علوم اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، نشر مرکز.
42- ------- (1387) دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین، هرمس.
43- هکمن، سوزان (1393) وبر، گونه­ی ایده­آل و نظریه اجتماعی معاصر، ترجمه علی پیمان زارعی و مهدی رحمانی، رخ­داد نو.
44- هیوز، هنری استورات (1386) آگاهی و جامعه، ترجمه عزت­الله فولادوند، انتشارت علمی و فرهنگی.
45- -Blum,Fred H. Max Weber's Postulate of "Freedom" from Value Judgments, American Journal of Sociology, Vol. 50, No. 1 (Jul., 1944), pp. 46-52.
46- -BRUUN HANS HENRIK,(2007) Science, Values and Politics in Max Weber’s Methodology University of Copenhagen, Denmark, Ashgate Publishing Company.
47- -Burawoy,  Michael  (2010) From Max Weber to Public Sociology  in Transnationale Vergesellschaftungen Verhandlungen des 35. Kongresses  der Deutschen Gesellschaft für Soziologie in Frankfurt am Main 2010, Herausgegeben in deren Auftrag.
48- -DIBBLE ,VERNON K. (1968) Social Science and Political Commitments in the young Max Weber, European Journal of Sociology ,pp. 92-110.
49- -Drysdale , John (1996) How are Social-Scientific Concepts Formed? A Reconstruction of Max Weber's Theory of Concept Formation,Sociological Theory, Vol. 14, No. 1. pp. 71-88.
50- RINGER,  FRITZ (1997) MAX WEBER'S METHODOLOGY: THE UNIFICATION OF THE.
51- cultural AND social SCIENCES, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
52- London, England.
53- -Roth, Guuenther and Wolfgang Schluchter, (1984)  Max webers vision of History Ethics and methods,university of California press..
54- -SALOMON, ALBERT  (1934( MAX WEBER'S METHODOLOGY, Social Research, Vol. 1, No. 2 (MAY), pp. 147-168.Published by: The New School.
55- -SHARLIN, ALLAN N. (1974),  MAX WEBER AND THE ORIGINS OF THE IDEA OF VALUE-FREE SOCIAL SCIENCE, European Journal of Sociology, Vol. 15, No. 2 pp. 337-353.
56- -SWATOS WILLIAM H., JR and PETER KIVIS  )1991)  Beyond Wertfreiheit: Max Weber and Moral Order,Source: Sociological Focus, Vol. 24, No. 2, Special Issue: The Sociology of Morals pp. 117-128. Published by: Taylor & Francis, Ltd.
57- -WEBER, MAX (1952) The Methodology of the Social Sciences, Translated and Edited by EDWARD A. SHILS and HENRY A. FINCH, With a Foreword by EDWARD A. SHILS THE FREE PRESS of G L E N C O E , ILLINOIS.