روش شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاستگذاری عمومی

نویسنده

استادیار سیاستگذاری عمومی گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

مطالعات سیاستگذاری عمومی به دنبال بررسی عوامل موثر بر سیاست‌ها و تأثیر سیاست‌ها بر جامعه است و در این زمینه از روش‌های مختلفی بهره می­گیرد. پیچیدگی محیط سیاستگذاری عمومی، ابعاد مختلف مسائل سیاستی وشرایط و عوامل متفاوت تاثیرگذار بر متغیرهای مورد مطالعه در رشته سیاستگذاری عمومی در جوامع مختلف ایجاب می‌کند که تحلیلگران سیاستگذاری، مجهز به رویکردهای روش‌شناسی مناسب باشند تا بتوانند این پدیده­های غامض را در چارچوب و زمینه خاص خود مطالعه و بررسی نمایند.  در این میان، تحلیل مضمون روشی برای تعیین، تحلیل و بیان الگوهای موجود درون داده­ها است. این روش داده­ها را سازماندهی و با جزئیات توصیف می­کند اما می­تواند از این فراتر رفته و جنبه­های مختلف موضوع پژوهش را تفسیر نماید. مقاله پیش رو با توجه به اهمیت روش‌­های پژوهش‌ کیفی در حوزه سیاستگذاری به تبیین روش تحلیل مضمون، ویژگی­های و مراحل  آن پرداخته، نمونه‌هایی از کاربرد این روش در سیاستگذاری عمومی را بیان کرده و نرم افزارهای مناسب برای اجرای این روش را معرفی کرده است.

کلیدواژه‌ها


1- استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت (1385) اصول روش تحقیق کیفی. ترجمه بیوک محمدی، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- پارسونز، وین (1385) مبانی سیاستگذاری عمومی و تحلیل سیاست‌ها. ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، جلد اول.
3- روشندل اربطانی، طاهر، رضی، حسین، لبافی(1391) «بررسی آسیب شناسانه فرآیند سیاستگذاری در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران» مجله مدیریت دولتی، دوره 4، شماره 10، صص79-100.
4- شریف زاده، فتاح، الوانی، سیدمهدی، رضایی منش، بهروز، مختاریان پور، مجید (1392) «موانع اجرای سیاست‌های فرهنگی کشور طی برنامه‌های اول تا چهارم توسعه: بررسی تجربیات مدیران فرهنگی» مجله اندیشه مدیریت راهبردی، دوره 7، شماره 1، صص 33-77.
5- شیخ زاده، محمد (1391)«الگوی رهبری خدمتگزار مبتنی بر دیدگاه امام خمینی (ره)» مجله اسلام و مدیریت، دوره اول، شماره 1، صص 7-36.
6- کمالی، یحیی(1392) «روش شناسی نظریه مبنایی و کاربرد آن در علوم سیاسی» فصلنامه علوم سیاسی، دوره ۱۶، شماره ۴، صص ۱۰۳-۱۳۱.
8- مقیمی، سید محمد، پورعزت، علی اصغر، دانایی فرد، حسن، احمدی، حیدر (1395) «تبیین عناصر حکمرانی خوب در سیاستگذاری نظام بودجه‌ریزی کشور» مجله مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 6، شماره 21 صص 31-52.
9- هاشمیان سید محمدحسین،  مولایی آرانی مهدی (1394) «الگوی هنجاری مشارکت حوزه علمیه در تدوین و اجرای سیاست های فرهنگی کشور از منظر مقام معظم رهبری» مجله دین و سیاست فرهنگی، دوره 2، شماره 1، صص 23-46.
10- Attride-Stirling, Jennifer  (2001), “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative.
11- Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405.
12- Meier, Augustine, Boivin, Micheline, meier, Molisa (2008) ”theme analysis: procedures and application for psychoterapy research”, Qualitative research in psychology, No. 5, pp289-310.
13- Agar, Michael (1983) Political talk: thematic analysis of a policy argument, review policy research, Volume 2, Issue 4, Pp 601–614. DOI: 10.1111/j.1541-1338.1983.tb00791.x.
14- Boyatzis. E. R, (1998) thematic analysis and qualitative information Transforming Sage: CA.
15- Braun, Virginia and Clarke, Victoria (2006) “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3 No. 2: 77-101. Retrived from: http://eprints.uwe.ac.uk/11735.
16- Charmaz, Kathy (2012) “The Power and Potential of Grounded Theory” Medical Sociology online, Volume 6, Issue 3: 2-18.
17- Costa, C., Breda, Z., Pinho, I., Bakas, F., & Durão, M. (2016). Performing a Thematic Analysis: An Exploratory Study about Managers’ Perceptions on Gender Equality. The Qualitative Report, Vol. 21, No.13, pp 34-47. Retrieved from http://nsuworks.nova.edu/tqr/vol21/iss13/4.
18- Creswell, J. W. (2000) Grounded theory: objectivist and subjectivist methods, in N. Deniz and Y Lincoln, Handbook of Qualitative research (2th edition) London and Thousand Oaks: Ca: sage.
19- Creswell, J. W. (2005) Educational research: planning, conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative research (2th edition). Publication Manual of the American Psychological Association.
20- Galjaard, roos (2004)Thematic study: Demographic change and knowledge development in the Central Europe Programme, research report. Accessed on: https://www.interreg-central.eu/Content.Node/discover/Thematic-Study-Demographic-change.pdf.
21- Given, L. M. (2008) the sage encyclopedia of qualitative Methods. Vol. 1-2, California: Sage.
22- Glaser, Barney G. and Anselm L. Strauss (1967) The Discovery of Grounded Theory. Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine Publishing Company.
23- Horrocks. C, N King (2010) Qualitative research in Interviews. London: Sage Publications Ltd.
24- Huberman. A, B Miles. M. Oaks (1994) an Expanded: Qualitative Data Analysis: Canada, Sourcebook.
25- Hughes, Jessica L., (2009) "Analyzing policy issues in presidential speeches and the media: An Agenda-setting study". UNLV Theses, Dissertations, Professional Papers, and Capstones. 789. Accessed on: 
https://digitalscholarship.unlv.edu/thesesdissertations/789.
26- Japan International Cooperation Agency (2018)Thematic Evaluation: Analysis for Enhancing Evaluability of JICA's Cooperation Programs, research report, accessed on:
https://www.jica.go.jp/english/our_work/evaluation/tech_and_grant/program/thematic/index.html.
27- King, N., & Horrocks, C. (2010), Interviews in qualitative research, London: Sage.
28- Lincoln, YS. & Guba, EG. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park, CA: Sage Publications.
29- Mahmood, MN, Dhakal, SP, wiewiora, A, Brown, K and Kest, Rl (2012) conceptual and thematic analysis ofpolicies andguidlines on engineering asset management of different states in Australia, in W soontiens (ed.) managing for validity and instability: 26 th Annual Australian and New Zealand academy of management conference, Perth, Wa, 5-7 December, ISBN: 978098741580.
30- Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994), Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook, Thousand Oaks, CA: Sage.
31- Nichols, Maynard, V, Goodman B, Richardson J (2009) “Health, Climate Change and Sustainability: A systematic Review and Thematic Analysis of the Literature”, Environmental Health Insights, No. 3, pp 63-88.
32- Nojavan, Mehdi, Salehi, Esmail, Omidvar, Babak (2018) “Conceptual change of disaster management models: A thematic analysis”, Jàmbá Journal of Disaster Risk Studies,  vol. 10, No.: 1, pp 2-16. doi: 10.4102/jamba.v10i1.451.
33- Oliveira, Ana Paula Cavalcante, Dal Poz Mario Roberto, Craveiro,  Isabel, Mariana Gabriel, Gilles, Dussault (2018) “Factors that influence human resources for health policy formulation: a multiple case study in Brazil and Portugal”, Cad. Saúde Pública vol. 34, No.2, pp 2-13  http://dx.doi.org/10.1590/0102-311x00220416 .
34- Parker, Lee D. and Roffey, Bet H. (1997) Methodological Themes: Back to the Drawing Board: Revisiting GroundedTheory and Everyday Accountants and managers reality, Accounting, Auditing and Accountability journal, No. 10, Vol. 2.
35- Ruhode, Ephias (2016) “E-Government for Development: A Thematic Analysis of Zimbabwe's Information and Communication Technology Policy Documents”,Electronic Journal of Information Systems in Developing Countries, Vol. 73, No. 7, pp1-15. DOI: 10.1002/j.1681-4835.2016.tb00532.x.
36- Ryan, G. W. and Bernard. H. R. (2000) “Data management and analysis methods”,  in Denzin, N. K. and Lincoln, Y. S. (Eds), Handbook of Qualitative Research, (Pp 769-802), Thousand Okas, CA: sage.
37- Sodhi, Manmohan S. & Tang, Christopher S. (2017) “Corporate social Sustainability in supply chains: a thematic analysis of the literature”, International Journal of Production Research, October 2017.DOI: 10.1080/00207543.2017.1388934.
38- Stirling- Attride, J. (2001) an Analytic Tool for Qualitative: Networks Thematic" Research Qualitative" Pp 405-385.
39- Stover, Christine M. (2010) “Network Neutrality: A Thematic Analysis of Policy Perspectives across the Globe”, Global Media Journal Canadian Edition, Vol. 3, Issue 1, 75-86.
40- Wildavsky, Aaron. (I979) Speaking Truth to Power. Boston: Little, Brown and Co. (Published in Britain as the Art and Craft of Policy Analysis, London: Macmillan I980).