مروری بر سیاست شادی/ نشاط در مدارس ایران از ایده تا اجرا

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه تهران

2 استادیار جامعه شناسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

وضعیت ملالت‌‌آور و کسالت بار مدارس، سیاستگذاری برای افزایش شادی و نشاط را ناگزیر کرده‌است. نظام آموزشی نیز ایجاد مدارس شاد و با نشاط را جز اهداف خود معرفی می­کند. در مقاله حاضر استدلال می­شود نظام آموزشی برای تحقق این هدف چه سیاست­هایی را در پیش گرفته است. برای گرد‌آوری داده‌ها از اسناد رسمی موجود و مصاحبه‌های نیم‌ساخت‌یافته و برای تحلیل داده‌ها از تحلیل محتوای کیفی استفاده شده‌است. یافته‌ها حاکی از آن است که در ساختار معنایی نظام آموزشی، شادی یکی از عواطف خنثی بشری است که در نتیجه انتخاب انسان می‌تواند وسیله‌ای برای نیل به کمال و یا مانعی بر سر راه آن باشد. از همین جا با دوگانگی در معنا مواجهیم که دو نوعِ متفاوت سیاستگذاری را طلب می­کند. در این دوگانگی شادی سالم یا شادی روحی (که در این ساختار معنایی، نشاط نامیده می­شود) در برابر شادی ناسالم یا شادی جسمانی قرار می­گیرد. نظام آموزشی در مقام اجرا، برای مقابله با شادی ناسالم، سازوکارهای مختلف طرد، سرکوب و توبیخ را به کار گرفته‌است، این در حالیست که برای شادی سالم، برنامه اجرایی مشخصی ارائه نکرده‌است. در این مقاله استدلال شده است که یک دلیل این بی­توجهی، نگاه انتزاعی و ناملموس به مقوله نشاط در میان دانش­آموزان است.

کلیدواژه‌ها


1- آرگایل ، مارکل (1382) روان شناسی شادی، ترجمه مسعود گوهری، حمید طاهر نشاط دوست، حسن پالاهنگ و فاطمه بهرامی. انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان
2- اشتریان، کیومرت (1386). سیاست­گذاری عمومی ایران، تهران: نشر میزان
3- اشتریان، کیومرث (1391). مقدمه ای بر روش سیاست­گذاری فرهنگی، تهران: جامعه شناسان به سفارش اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران
4- اکبرپوران، سپیده.(1392). بررسی تجربه شادی در زندگی روزمره دانش‌آموزی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
5- آل­یاسین، م.(1380). شادی و نشاط در محیط مدرسه. تربیت، شماره 1 
6- آیین نامه فعالیت تابستاتی، مصوب 1369
7- برنامه درس ملی جمهوری اسلامی ایران.(1391). وزرات آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش.
8- جعفری، پریوش و طالب‌زاده، فاطمه. (1389). ارائه مدلی برای نشاط و شادی در مدارس ابتدایی شهر تهران. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی،واحدگرمسار، سال چهارم، شماره4 ،زمستان 1389، صص 32-9
9- جعفری، سید ابراهیم، سیادت، سید علی و بهادران، نرگس.(1387). «بررسی عوامل موثر در شادابی مدارس»، اندیشه­های نوین تربیتی ، دوره 4/ شماره 1و 2، صص 31 ـ 44.
10- دستورالعمل اجرایی دهه مبارکه فجر (سی و یکمین سالگرد پیروزی انقلاب عزیز اسلامی)/ 1388
11- دستورالعمل اجرایی طرح هجرت 3/91
12- دستورالعمل اردو و بازدید دانش‌آموزی، مصوب 1389
13- ربانی خوراسگانی، علی و کیانپور،  مسعود (1388). جامعه‌شناسی احساسات. جامعه شناسی کاربردی، سال بیستم. شماره پیاپی (34) شماره 2.
14- زمانی، مهدی (1387). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر نشاط، مطالعه موردی شهر همدان. پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
15- سلطانی، سید علی اصغر.(1383). «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»، مجله علوم سیاسی ـ دانشگاه باقرالعلوم (ع)، شماره 28، صص 153- 180
16- سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.(1390). شواری عالی آموزش و پرورش، شواری عالی انقلاب فرهنگی، وزارت آموزش و پرورش.
17- شجاعی‌زاده، داود و رصافیانی، حمیدرضا.(1380). «بررسی میزان شیوع افسردگی و عوامل موثر بر آن در دانش‌آموزان پسر مقطع پیش‌دانشگاهی شهرستان کازرون در سال تحصیلی 80-79»، مجله توانبخشی، شماره ششم و هفتم
18- شیوه نامه اجرایی بهبود اوقات فراغت تابستان 1391
19- شیوه‌نامه گرامیداشت سی و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی/ 1391
20- عابدی، احمد و میزائی، پریوش. (1385). «مقایسه اثربخشی روش شناختی ـ رفتاری فوردایس و روش آموزش مهارت‌های اجتماعی در افزایش میزان شادی دانش‌آموزان دبیرستان‌های اصفهان». اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره 2. شماره 3 و 4، صص 59 ـ 73.
21- فلسفه تربیت (چارچوب نظری سامان دهی و هدایت انواع تربیت). در جمهوری اسلامی ایران.(1388)،   وزارت آموزش و پرروش.
22- فلیک، اووه (1391). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی، تهران : نشر نی
23- کُرُمی نوری، رضا؛ مکری، آذرخش؛ محمدی‌فر، محمد و یزدانی، اسماعیل.(1381). «مطالعه عوامل موثر بر احساس شادی و بهزیستی در دانشجویان دانشگاه تهران». مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، سال سی و دوم، شماره 1، صص 3ـ 42.
24- کوهستانی، نفیسه (1389). دینداری و تجربه شادی. پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
25- کیانپور، مسعود (1385). بررسی ارتباط بین کیفیت زندگی و احساسات اجتماعی در شهر اصفهان،پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
26- گزارش نهایی تلفیق یافته‌های مطالعات نظری، بنیان نظری تحول راهبردی در نظام تربیت رسمی و عمومی ج اا ، بخش نخست فلسفه تربیت در ج اا، (1389). دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش.
27- لاکلائو، ارنستو و شانتال، موف.(1392). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی: به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال، ترجمه محمد رضایی، تهران: ثالث.
28- مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران.(1390). شواری عالی آموزش و پرورش، شواری عالی انقلاب فرهنگی، وزارت آموزش و پرورش.
29- محمودنیا، علیرضا؛ رستگارپور، حسن . جوکار، فرهاد.(1390). «میزان شیوع افسردگی و تاثیر شناخت درمانی بر کاهش آن در بین دانش‌آموزان»، مطالعات روان‌شناسی بالینی، زمستان 1390، شماره 5
30- مزین، فرشته.(1390). بررسی چگونگی خوانش دانش‌آموزان دختر از کدهای اخلاقی پوشش در مدارس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
31- مسعودزاده، عباس؛ خلیلیان، علیرضا؛ اشرفی، مهسا و کیمیا بیگی، کامران.(1383). «بررسی وضعیت سلامت روانی دانش‌آموزان دبیرستان شهر ساری، سال 82-1381»، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ، سال چهاردهم، شماره 45، صص 82-74
32- مقدس، علی اصغر و قدرتی، شفیعه (1390). «بررسی نقادانه نظریه‌های جامعه‌شناسی عواطف جاناتان ترنر، تئودور کمپر و ادوارد لاور»، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و دوم، شماره پیاپی (62) . شماره دوم. صص 143 ـ 166.
33- منیرپور، نادر؛ یزداندوست، رخساره؛ عاطف وحید، محمدکاظم؛ دلاور، علی و خسوفی، هلن.(1383). «ارتباط ویژگی‌های جمعیت‌شناختی یا میزان شیوع افسردگی در دانش‌آموزان دبیرستانی»، نشریه رفاه اجتماعی، پاییز 1383، شماره 14، صص 204-189
34- میخاییل باختین، میخائیلوویچ (1380). سودای مکالمه، خنده، آزادی. ترجمه محمد جعفر پوینده. تهران: چشمه
35- نریمانی، محمد و روشن، رسول.(1381). «بررسی میزان شیوع افسردگی و اثربخشی درمان رفتاری ـ شناختی در کاهش افسردگی دانش‌آموزان». نشریه روان‌شناسی، پاییز 1381، شماره 23، صص 254-244
36- هزارجریبی، جعفر و آستین افشان، پراونه (1388). بررسی عوامل موثر نشاط اجتماعی (با تاکید بر استان تهران)، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیستم، شماره پیاپی (33) شماره 1، بهار 1388
37- یزدی مصباح.(1385): http://mesbahyazdi.ir/node/21: 23/4/1394.
38- یزدی مصباح.(1388): http://mesbahyazdi.ir/node/74: 23/4/1394.
39- یورگنسن و فیلیپس ماریانو فیلیپس لوئیز.(1391). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
40- Mariano Rojas(2005). A conceptual-referent theory of happiness: heterogeneity and its consequences. Social Indicators Research.74(2).