بررسی آثار هدفمندی یارانه‌ها بر بخش مسکن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

امروزه مسکن یک کالای اقتصادی، سیاسی ، اجتماعی محسوب می شود و تنها یک سرپناه نیست. همچنین از آنجایی که مسکن بزرگترین دارایی خانوار و کالایی بدون جانشین است، لذا بررسی بازار آن بسیار حائز اهمیت است. این بخش در دهه اخیر با رکود، رونق تورمی و افزایش بی رویه قیمت همرا بوده است. این نوسانات قیمتی غیر معمول باعث حذف قشر با درآمد متوسط و ضعیف جامعه از زمره تقاضای مؤثر شده و داشتن مسکنی مناسب را برایشان به آرزویی دست نیافتنی بدل کرده است. دولت نهم با انگیزه عدالت محوری برای این قشر، برنامه تولید مسکن مهر و قانون هدفمندی یارانه‌ها را بنیان نهاد. در این مطالعه درصدد پاسخ به سه سؤال کلیدی هستیم: یک- آیا طرح مسکن مهر که با هدف تأمین مسکن اقشار کم درآمد بودجه ریزی شد به اهداف خود رسید؟ دو- آیا این اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها بر افزایش قیمت مسکن تاثیر گذار بوده است؟ سه- سطح دستیابی به اهداف مسکن مهر و قانون هدفمندی یارانه‌ها به چه میزان بوده است؟برای پاسخ به این سوالات از روش تحلیلی-توصیفی استفاده کرده و به دلیل نارسایی های دیدگاه نئوکلاسیکی در پاسخ به این سوالات، با رویکرد نهادگرایی به تحلیل و توصیف پرداخته ایم. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که گروه های هدف یعنی دهک های درآمدی یک و دو، توانایی بهره مندی از این طرح را نداشته و پرژه مسکن مهر در تحقق اهداف خود موفق عمل نکرده است. همچنین از آنجا که نهاده های تولید مسکن انرژی بری قابل ملاحظه ای دارند، شوک قیمت حامل های انرژی به افزایش قیمت مصالح ساختمانی و در نتیجه افزایش هزینه ساخت بنا و قیمت تمام شده مسکن انجامید. به عبارت دیگر شوک درمانی در اقتصاد ایران، که با هدف عدالت محوری اجرا شد، نابرابری اجتماعی و اثرات ضد توسعه ای داشته است.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    الف) فارسی

    1- صومعلو ابوالفضل(1389)مسکن مهر رویکردی نو در بخش مسکن،فصلنامه ی علمی اقتصاد مسکن،شماره های 47و48،پاییز و زمستان، صفحات5-20

    2- عباسی نژاد، حسین؛ یاری، حمید (1388)  ، تاثیر شوک های نفتی بر قیمت مسکن در ایران ، مجموعه مقالات، فصلنامه پژوهش های اقتصادی،سال نهم،شماره اول، بهار،صفحات 59-77

    3- نجفی، بنفشه(1383)سنجش سهم عوامل موثر بر عرضه ی مسکن در نقاط شهری کشور با تاکید بر قیمت زمین،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشکده اقتصاد،دانشگاه تهران

    4- ملکی ، بهروز (1391) ، برآوردی از قیمت‌ها تا بهار سال آینده ، اقتصاد ایران ، دورنمای مسکن ، شماره 22 ،صفحات 30-32

    5- نورث، داگلاس سی(1377)، نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمه محمد رضا معینی، تهران: سازمان برنامه و بودجه.صفحات 32-37

    6- مومنی، فرشاد(1385)، ارزیابی نهادگرا از جایگاه دولت و بازار در فرآیند توسعه ملی،فصلنامه پژوهش های اقتصادی،سال ششم،شماره2، تابستان،صفحات 134-159

    7- خیابانی، ناصر(1382)، عوامل تعیین کننده ی قیمت مسکن در ایران،فصلنامه اقتصاد مسکن،شماره34،پاییز

    8- سوری ،امیررضا؛ حیدری، حسن؛ افضلی حسین (1391)بررسی رابطه متغیرهای طرف تقاضا و عرضه موثر بر بخش مسکن بر قیمت مسکن در ایران،فصلنامه پژوهش های اقتصادی،سال دوازدهم،شماره اول ، بهار،  صفحات113-140

    9- خلاصه ی تحولات اقتصادی کشور(1389)بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران،صفحه 21

    10- خلیلی عراقی، سید منصور؛ حسنی،احمد (1390) درآمدی بر اقتصاد مسکن، انتشارات دانشگاه تهران.

    11- حسنی، شهناز(1389)، وزارت بازرگانی و هدفمندی یارانه‌ها، انتشارات اندیشکده بازرگانی.

    12- حاتمی نژاد، حسین؛ سیف الدینی، فرانک؛ میره، محمد ( 1384 ). بررسی شاخص های مسکن غیررسمی در ایران؛ نمونه موردی: محله ی شیخ آباد قم، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 58 ، موسسه جغرافیا، دانشگاه تهران.

    13- گیلبرت، آلن؛ و گاگلر، ژوزف. ( 1375 ). شهرها، فقر و توسعه؛ شهرنشینی در جهان سوم، ترجمه پرویز کریمی ناصری، تهران: اداره کل روابط عمومی شهرداری تهران.

    14- میره، محمد ( 1384 ). بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر قم؛ پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، تهران: دانشگاه تهران،

    15- جعفری صمیمی، احمد؛ محمدی، مهدی؛ صیادزاده،علی(1386)، روش شناسی اقتصاد نهادگرا، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، سال ششم، شماره هجده، تابستان،صفحات76-88

    16- هاجسون، جفری ام(1386)، جوهر اقتصاد نهادگرا چیست؟، مترجمان: محمود متوسلی،محمود مشهدی احمد،مجله ی برنامه و بودجه،شماره 104،شهریور،صفحات 65-84

    17- نورث، داگلاس سی(1385)، اقتصاد نهادی نوین و توسعه،مترجم:فرشاد مؤمنی،فصلنامه اقتصاد سیاسی، سال اول، شماره اول،تابستان.

    18- همیلتون، والتون (1388)،رویکرد نهادگرا به نظریه اقتصادی،مترجمان: محمود متوسلی،محمود مشهدی احمد، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی،شماره های 91و92، خرداد و تیر، صفحات 39-52

    19- یحیوی ، حسن(1392)، تضعیف ریال و دلاری شدن بازار مسکن، ماهنامه اقتصادی-سیاسی گذار،شماره دوم، اردیبهشت.صفحه23

    20- اصلانی، پروانه(1392)، آمار و آثار مسکن مهر، ماهنامه اقتصادی-سیاسی گذار،شماره دوم، اردیبهشت.صفحه24

    ب) انگلیسی

    1. Coase, R.H ,The nature of the firm.Economica,16(N.S):386-405,1973.

    2. Goodhart,Charles & Boris Hofmann(2007) House Prices & the Macroeconomy : Implications for Banking & Price Stability; Oxford University Press.

    3. Hamilton,Walton H.The Institutional Approach to Economic Theory.American Economic Review, Vol.9 , No.1 ,Supplement(1919):309-318.

    4. Heico, Kerkmeester, (1999), [Institutional] Methodology: General, Encyclopedia. Low & Economics, pp. 383- 395.

    5. Peattie, L. & J., Aldrete, H., 1981, Marginal Settlement in Developing Countries, Annual Review of sociology 7

    6. UNCHS (2001) "Human Settlement Condition of Urban Poor' and " Habitat Backgrounder: fact and figures" retrieved from : http :// www .unhabitat .org/ programmes/housingpolicy in 2001