بررسی عقلانیت سیاستگذاری عمومی در ایران: مطالعه موردی «قانون هدفمند کردن یارانه‌ها»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

 
هدف این پژوهش بررسی عقلانیت سیاستگذاری عمومی در ایران است. چراکه سیاستگذاری در ایران، ضمن موفقیت در برخی عرصه‌ها، برخی دیگر از عرصه‌های جامعه را با بحران‌ مواجه ساخته است؛ یعنی شهروندان باسیاست‌های روبه‌رو هستند که برخلاف آنچه در مرحله تقنین وعده داده‌شده است؛ عملیاتی و کاربست پیداکرده است. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن محذورات سیاست‌ها در مرحله اجرا در پی پاسخ به این سؤال اصلی است؛ چگونه می‌توان بر ناکارآمدی‌های مرحله اجرای سیاست‌گذاری فائق آمد؟ به‌زعم محققان با در نظر گرفتن تمهیداتی همچون رعایت عقلانیت در مرحله تقنین، می‌توان ناکارآمدی‌های مرحله عملیاتی سیاست‌گذاری‌ها را به حداقل ممکن تقلیل داد. با تکیه‌بر تئوری عقلانیت چهارگانه اسنلن (عقلانیت اقتصادی، سیاسی، حقوقی و حرفه‌ای) به‌عنوان سازه نظری، به‌طور موردی به مطالعه «قانون هدفمند کردن یارانه‌ها» پرداخته‌شده است تا با محک ابعاد چهارگانه عقلانیت قانون مذکور، ضرورت توجه به مرحله تقنین و تمهیدات عقلانی خاص آن موردتوجه قرار گیرد. روش جمع‌آوری داده‌ها میدانی- مصاحبه‌ای و روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات کیفی بوده است. یافته‌های پژوهش حاکی از عدم توجه سیاست‌گذاران به تمهیدات اجرایی در حین تقنین است. 
 

کلیدواژه‌ها


  1. الف) منابع فارسی

    1. آزاد ارمکی، تقی؛ منوری، نوح (1389) ارائه مدلی برای تحلیل محتوای سیاست‌های فرهنگی، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات و ارتباطات، شماره 20، صفحات 47-76.

    2. الوانی، مهدی؛ و همکاران (1387) مروری بر مدل‌های خط‌مشی گذاری در نظام آموزش عالی، مجلس و راهبرد، شماره 59، صفحات 73-102.

    3. توری، کارلو (1386) قانون‌گذاری امری بین سیاست و حقوق، ترجمه حسن وکیلیان، مجلس و پژوهش، سال 14، شماره 55، صفحات 259-274.

    4. خان محمدی، یوسف (1386) دولت و  سیاستگذاری فرهنگی از دیدگاه امام خمینی (ره)، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 34، صفحات 4-38.

    5. دانایی‌فرد، حسن و همکاران (1389) اجرای خط‌مشی عمومی، بررسی نقش عقلانیت در مرحله تدوین خط‌مشی. پژوهش‌های مدیریت در ایران، دوره 14، شماره 4، صفحات 79-106.

    6. دنهارت، رابرت (1380)؛ تئوری‌های سازمان دولتی؛ ترجمه مهدی الوانی و حسن دانایی‌فرد؛ تهران، انتشارات صفار.

    7. دهشیری، محمدرضا (1378) تأثیر جامعه مدنی بر  سیاستگذاری خارجی جمهوری اسلامی ایران، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 145 و 146، صفحات 12-27.

    8. رحمان سرشت، حسین؛ محمدی نسب، مهدی (1389) الگوی تصمیم‌گیری راهبردی در یک رویکرد اسلامی، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره 39، صفحات 9-32.

    9. سینائی، وحید؛ زمانی، سمیه (1390) نقش مجالس قانون‌گذاری در فرایند  سیاستگذاری؛ به‌سوی یک الگوی نظری، فصلنامه علمی-پژوهشی راهبرد، شماره 58، صفحات 65-94.

    10. شهرام نیا، امیر مسعود؛ چلمقانی، مرضیه (1390)  سیاستگذاری فرهنگی در ایران دوران اصلاحات از منظر انتقادی، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی، شماره 2، صفحات 9-24.

    11. عطار، سعید؛ خواجه نائینی، علی (1394) بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر ناکارآمدی نظام سیاستگذاری در ایران، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، دوره 1، شماره 1، صفحات 1-20.

    12. فروزنده، لطف‌الله؛ رحیمی کلور، حسین (1390) عقلانیت و جایگاه آن در  سیاستگذاری، مجله کیهان فرهنگی، شماره 294 و 295، صفحات 22-30.

    13. مصلی نژاد، عباس (1390) بررسی تحلیلی و کارکردی مدل‌ها و فرایندهای  سیاستگذاری اقتصادی، فصلنامه علمی-پژوهشی سیاست، شماره 18، صفحات 329-351.

    ب) منابع انگلیسی

    1. Cohen, L. & Manion, L. (1986), Research Methods in Education. London, Routledge.

    2. Palumbo D. J. and Calista D. J. (1990); Implementation and Policy Process: opening up the black box; Greenwood Press Inc. USA

    3. Snellen, Ignace (2002); “Conciliation of Rationalities: the Essence of Public Administration” Administrative Theory & Praxis; Vol. 24, No. 2.

    4. Staley S. R. (2006); “Institutional Consideration for Sustainable Development Policy Implementation: A US Case Study”; Property Management, Vol. 24, No. 3.