چالش‌های حکمرانی در سیاستگذاری راهبردی خاورمیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد ممتاز علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

قواعد حکمرانی در سیاستگذاری عمومی کشورها بر اساس معادله قدرت، فرهنگ سیاسی و ساختار حکومتی تعریف می‌شود. بحران غزه و جنگ پرشدت اسرائیل بیانگر این واقعیت است که نه تنها سیاست بین‌الملل در فضای آنارشی به سر می‌برد، بلکه نشانه‌هایی از چالش در حوزه ساختاری کشورها برای تصمیم‌گیری راهبردی وجود دارد. هر گاه مبانی تصمیم‌گیری و سیاستگذاری راهبردی با خلأ ادراکی، فقدان عقلانیت راهبردی و چالش امنیتی روبرو شود، بیانگر آن است که محورهای اصلی سیاستگذاری راهبردی مورد توجه واقع نشده است. اگر خواسته باشیم قالب‌های ادراکی حل منازعه در خاورمیانه را مورد توجه قرار دهیم، لازم است تا به قواعد حکمرانی در این جامعه توجه داشته باشیم. در غیر این صورت با چالش‌های دائمی، فراگیر و پایان‌ناپذیر روبرو خواهیم شد. درک قواعد حکمرانی می‌تواند بسیاری از چالش‌های امنیت منطقه‌ای غرب آسیا را کنترل و محدود سازد. در این مقاله تلاش می‌شود تا اولاً قواعد حکمرانی در سیاستگذاری عمومی مورد توجه قرار گیرد. ثانیا نشانه‌های امنیتی و چالش‌های بحران‌ساز خاورمیانه بررسی شود. ثالثا تلاش می‌شود تا رویکردهای مناسب برای حل و فصل منازعه در شرایط بحرانی خاورمیانه ارائه شود. پرسش اصلی مقاله آن است که مبانی حکمرانی در خاورمیانه دارای چه نشانه‌هایی است و چه تاثیری بر بحران‌های منطقه‌ای و سیاستگذاری راهبردی کشورهای منطقه‌ای به جا می‌گذارد. فرضیه مقاله به این موضوع اشاره دارد که قواعد حکمرانی در سیاستگذاری امنیت منطقه‌ای کشورها مبتنی بر شفافیت، مشارکت، عدالت، بهره‌وری و پاسخگویی بوده که این نشانه‌ها در فرآیند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی امنیت منطقه‌ای خاورمیانه به میزان محدودی مورد توجه کارگزاران و سیاستگذاران قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


Anderson, L. (2011), Demystifying the Arab Spring: Parsing the Differences between Tunisia, Egypt, and Libya, Foreign Affairs, Vol.90, No.3, PP. 2-7.
Beblawi, H. (2001), The Renter State in the Arab State, London: Routledge.
Bennis, Phyllis (2008) Iran in the Crosshairs: How to Prevent Washington Next War, Washington Institute for Policy Studies.
Brock, Lothar, et al. (2012), Fragile States. Translated by Ahmad Rashidi, Tehran: Amir Kabir Press [in Persian].
Brown, L.C. (2009), The Struggle over Democracy in the Middle East: Region Politics and External Policies, London: Routledge.
Buzan, B. (2010), The Thought of the State and National Security, in: "Views on World Politics", edited by: Richard Little and Michael Smith, translated by Ali Reza Tayeb, Tehran: Scientific and Cultural Press [in Persian].
Buzan, B. Waver, O. and de Wilde, J. (1998), “Security: A New Framework for Analysis”, Boulder, Col: Lynne Rienner.
Castells, M. (2001), The power of identity. Translated by Hasan Chavoshian, Tehran: Tarh-e Nou Press [in Persian].
Castells, M. (2019), Networks of Anger and Hope. Translated by Mojtabi Qolipour, Tehran: Markaz Press [in Persian].
Castells, M. (2021), Rupture: The Crisis of Liberal Democracy. Translated by Mohammad Rahbari, Tehran: Agar Press [in Persian].
Cohen, S, (2011), Geopolitics of the World System. Translated by Kardan, Tehran: Abrar Mo’aser Press [in Persian].
Cooper, R. (2005), “Economic Power”, Unpublished Paper, Harvard University.
Dahl, R. A. (1997), “Power”, in David L. Sills, (ed.), International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol. XII, New York: Free Press.
Davis, Paul, (2011) ‘Dilemmas of Intervention. Social Science for Stabilization and Reconstruction’, Rand, National Defense Research Institute.
Fierke, K. (2013), “Changing Games, Changing Strategies: Critical Investigations in Security”, Manchester: Manchester University Press.
Freedman, L (2001), "A Third world war?", Survival, 43 (4).
Gause, F.G. (2011), Why Middle East Studies Missed the Arab Spring: The Myth of Authoritarian Stability, Foreign Affairs, Vol. 90, No. 4, PP.81-90.
Heydemaan, s. (2013), Authoritarian Learning and Counterrevolution: Syria and Iran Comparative Political Opposition, Comparative Politics, Vol.45, No. 4, PP. 379-397.
Hilterman, Joost, (2017), Tackling the MENA Region’s Intersecting Connects, International Crisis Group, 22 December.
Hinnbusch, R., & Heydeman, S. (Eds.), (2012), The Syrian Uprising: Domestic Origins and Early Trajectory, New York: Columbia University Press.
Inglehart, R. (2003), Culture shift in advanced industrial society. Translated by Maryam Veter, Tehran: Kavir Press [in Persian].
Inglehart, R. (1977), “The Silent Revolution: Changing Values and Political Styles among Western Publics”, Princeton University Press.
Jackson, Robert. H, (1993), “Quasi-States: Sovereignty”, International Relations and the Third World. Cambridge University Press.
Lust-Okar, E. (2005), Divided they Rule: The Management and Manipulation of Political Opposition, Comparative Politics, Vol. 37, No. 2, PP.159-179.
Middle East and North Africa region, (2015) ‘Inequality, Uprisings, and Connects in the Arab World’, MENA Economics Monitor; and Richard Javad Heydarian, ‘Economics of the Arab Spring’, Foreign Policy in Focus, 21 April.
Sadiki, L. (2015), Routledge Handbook of the Arab Spring: Rethinking Democratization, London: Routledge.
Sarwar Abdullah, ‘Iraq’s Major Challenge is Corruption’, Fikra Forum, 2 August 2018.
Saskia Van Genugten, (2017), Drawing Lessons from Stabilization Operations in the MENA Region, BLOG, 28 November.
Satari, S. (2023), Eastern post-authority society, Quarterly of State Research, Vol. 9, pp. 1-36 [in Persian].
So, A. Y. (2022), Social change and development: Modernization, dependency and world-system theories. Translated by Mahmoud Habibi Mazaheri, Tehran: Research Institute of Strategic Studies [in Persian].