رابطه بین دانش ضمنی و بومی سازی تکنولوژی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده اقتصاد؛ دانشگاه علامه طباطبایی

2 کارشناس ارشد توسعه اقتصادی و برنامه ریزی؛دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

مقولۀ "بومی­ سازی تکنولوژی" تنها با خرید سخت­ افزار آن شدنی نیست. از این­­رو، اینکه چرا در گذر تاریخ برخی از کشورها توانسته ­اند موانع توسعه­ نیافتگی را پشت­سر گذاشته و به پیشرفت برسند و کشورهای دیگر نظیر ایران در دور باطل توسعه­ نیافتگی گیر افتاده­اند به عنوان مسأله­ ای مهم در جهت گسترش توانمندی­ها نیازمند بررسی است. در این مقاله با بهره­ گیری از الگوی نهادگرایی به ­ویژه نحوۀ نگاه این الگو به عملکرد اقتصادی در طول تاریخ و نظریۀ آن راجع به سازمان تولیدی به بررسی وضعیت بومی ­سازی تکنولوژی در ایران پرداخته­ایم. این مقاله مبتنی بر روش توصیفی ـ تحلیلی می­باشد؛ برای توصیف از داده­های آماری منابع رسمی و برای تحلیل از دستگاه نظری نهادگرایی به منظور سنجش نقش دانش ضمنی و سرمایه­ های انسانی استفاده کرده­ایم. به منظور تبیین میزان موفقیت ایران در بومی ­سازی تکنولوژی سهم واردات کالاهای واسطه­ ای و سرمایه­ ای (به عنوان نماینده واردات تکنولوژی) را با توجه به تغییرات ارزش افزوده بخش صنعت در طول برنامه­ های توسعه (1393-1368) مورد بررسی قرار داده­ایم. یافته­ ها حاکی از عدم تحقق بومی سازی تکنولوژی در کشور است. برای تحقق توسعه­، باید به تدریجی و انباشتی بودن ظرفیت­های سازمانی توجه و تمهیدات نهادی لازم راجع به انتقال تکنولوژی فراهم شود و اصلاحات نهادی، مقدم بر انتقال تکنولوژی باشد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
1- اشتریان، کیومرث و امامی میبدی، راضیه (1389)، " دانش ضمنی و ساست­های انتقال تکنولوژی با تأکید بر فناوری اطلاعات و ارتباطات "، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
2- تاری، فتح­الله و ابراهیم عربی (1385)، "بررسی تحولات شاخص­های اقتصادی در کارگاه­های بزرگ صنعتی کشور و اثرگذاری آن بر رشد بخش صنعت"، فصلنامه بررسی­های اقتصادی، دوره 3، شماره 4، زمستان 85، ص 115-95.
3- ذاکری، زهرا (1390)، " بررسی جایگاه واردات واسطه­ای، سرمایه­ای و مصرفی در توسعه صنعتی: مطالعه موردی ایران و 34 کشور منتخب"، پایان نامه کارشناسی ارشد  دانشگاه علامه طباطبایی.
4- فاطمی­امین، سید رضا و همکاران (1392)، "برنامه راهبردی صنعت، معدن و تجارت (سطح کلان)"، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی.
5- قاسمی، علی و مصطفی علمی مقدم (1388)، "افزایش رقابت­پذیری بنگاه­های کوچک و متوسط و تأمین مالی آن­ها با تأکید بر توسعه رویکرد خوشه­ای"، مجله اقتصادی- ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، سال نهم، شماره­های 94 و 93، مرداد و شهریور 1388، ص 90-71.
6- کاظم نژاد واقفی، شهرام و مرتضی موسی خانی (1388)، " ارزیابی و بررسی انتقال تکنولوژی در تولید موتورهای دیزلی ( تجزیه و تحلیل مولفه های تکنولوژی)"، مجله فراسوی مدیریت، سال سوم، شماره 9، ص 50-31.
7- کانون تحلیل­گری سیاست صنعتی (1383)، "از سیاست اقتصادی تا سیاست صنعتی؛ نقد طرح استراتژی توسعه صنعتی کشور"، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، تهران: نشر استیری.
8- کنعانی، مهدی (1391)، "تحلیل وضعیت موجود قوانین و نهادهای مرتبط با انتقال فناوری در ایران و حلقه­های مفقوده سیاستی آن"، دومین کنفرانس بین­المللی و ششمین کنفرانس ملی مدیریت فناوری.
9- مسعودی، صاحبه (1392)، "رابطه بین دانش ضمنی و بومی­سازی تکنولوژی در ایران"، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
10- مهدوی، محمدنقی (1379)، " تکنولوژی اطلاعات و اطلاعات تکنولوژی "، تهران، نشر چاپار.
11- مؤمنی، فرشاد (1391)، "ظرفیت­های سازمانی، مهم­ترین تنگنای توسعه ملی"، http://www.ires.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=258:1390-08-15-10-22-21&catid=32&Itemid=47
12- نورث، داگلاس سی (1385)، "نهادها و تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی"، ترجمه محمدرضا معینی، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، چاپ دوم.
13- نیلی، مسعود و همکاران (1382)، "خلاصه مطالعات طرح استراتژی توسعه صنعتی کشور"، دانشگاه صنعتی شریف: مؤسسه انتشارات علم.
14- وزارت امور اقتصادی و دارائی (1376)، "بررسی تحولات صنعتی - تکنولوژیک کشور"، تهران، معاونت امور اقتصادی وزارت دارایی، چاپ اول.
15- ها- جون- چانگ (الف 1392)، "بیست و سه گفتار دربارۀ سرمایه­داری؛ پیرامون نکاتی که آن­ها را بروز نمی­دهند"، ترجمه ناصر زرافشان، انتشارات مهرویستا.
16- هاسمن، ریکاردو و دنی رودریک (1384)، "توسعه اقتصادی به مثابه خودیابی"، ترجمه دکتر زهرا کریمی، نشر مرکز پژوهش­های مجلس، چاپ اول.
ب. انگلیسی
17- Bennet, David (2002), Innovation technology transfer framework linked to trade for UNIDO action. Retrieved from: http://www.unido.org/user files/hartmany/WSSD_Tech_Transfer.pdf.
18- Elizabeth A. Smith (2001), the role of tacit and explicit knowledge in the workplace, Journal of Knowledge Management Volume 5. Number 4. 2001. pp. 311-321.
19- Gottschalk, Petter (2005), Strategic Knowledge Management Technology, Idea Group Publishing.
20- Li-Hua, Richard (2003), From Technology Transfer to Knowledge Transfer: A Study of International Joint Venture Project in China, Retrieved from: www.iamot.org/paperarchive/Li-hua.pdf.
21- Li-Hua, Richard (2006), “Examining the appropriateness and effectiveness of technology transfer in China “, Technology Management In China, Vol.1, No.2, pp.208-223.
22- Manca, Fabio (2009). “Technology Catching-up and the Role of Institutions”. Journal of Macroeconomics, Vol. 32, Pp 1-40.
23- McAdam,Rodney; Mason, Bob and Mc Crory,Josephine (2007), “ Exploring the dichotomies within the tacit knowledge literature: towards a process of tacit knowledge in organizations”, Knowledge Management, Vol.11, No.2,pp.43-59.
24- Muhittin, Oral Jean; Malouin, Louis; Rehn, Joel (1981). Formulating Technology Policy and Planning Industrial R D Activities, Management Sci. Vol. 27. No. 11, pp. 554-60.
25- Williamson, Oliver E. (1998), “Transaction Cost Economics: How it Works, Where it is Headed”, De Economist , Vol. 146, pp. 23-58.