مدل‌ها و الگوهای مدیریت تنوعات هویتی و قومی: ارائه‌‌ راه‌کارهایی برای ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 استادیار مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران

چکیده

فرض اصلی نویسندگان مقاله حاضر این است که «تنش‌زایی یا تعامل‌زایی تفاوت‌ها و تنوعات هویتی گروه‌های مختلف در حوزه‌های قومی،‌ زبانی،‌ مذهبی، ‌.... نه امری ذاتی،‌ بلکه برآمده از طرز تلقی‌ها، ‌ادراکات و سیاست‌گذاری‌هایی است که سیاست‌گذاران هر نظام سیاسی اتخاذ می‌نمایند». به تعبیر روشن‌تر، ‌صرف وجود تفاوت‌ها و تنوعات هویتی به معنای فرصت یا تهدید نیست، ‌بلکه این نوع ادراک سیاست‌گذاران است که این تفاوت‌ها را تبدیل به فرصتی برای انسجام و همبستگی ملی و یا تهدیدی چالش‌برانگیز برای نظام سیاسی می‌نماید. این فرض به معنای نادیده‌گرفتن و یا رد عوامل تأثیرگذار دیگر در این زمینه نظیر سابقه تاریخی مشترک، نوع ادراک آن‌ها از یکدیگر، ‌نقش نخبگان، ‌عوامل منطقه‌ای و بین‌المللی نیست؛ بلکه تأکید بر این مسئله است که با لحاظ همه این عوامل آن چه در تحلیل نهایی ماهیت تفاوت‌ها و تنوعات هویتی را رقم می‌زند، سیاست‌گذاری‌های هویتی رسمی صورت گرفته از سوی نظام سیاسی است که فرصت لازم را برای فعال‌سازی یا تضعیف این عوامل فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  1. 1. احمدی، حمید(1383)‌ ایران: قومیت‌ و ملیت، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

    1. 2.  احمدی، حمید (1380)‌ قومیت و قوم‌گرایی دینی در ایران: افسانه و واقعیت، چاپ سوم. تهران: نشر نی.
    2. 3.  اسمیت، آنتونی (1377)‌ منابع قومی ناسیونالیسم، دفتر ترجمه فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‌شماره اول، بهار.
    3. 4.  اشرف، احمد(1383)‌ بحران هویت ملی و قومی در ایران، در: احمدی. ایران (هویت، ملیت و قومیت). تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه انسانی.
    4. 5.  افتخاری، اصغر (1383)‌ اقلیت‌گرایی دینی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
    5. 6.  افروغ، عماد (1379)‌ خرده‌فرهنگ‌ها، مشارکت و وفاق، در: فرهنگ، سیاست و توسعه در ایران امروز، تهران: نشر دال.
    6. 7.  افشار، محمود (1304)‌ «مطلوب ما وحدت ملی ایران»،‌ آغازنامه آینده، ش1.
    7. 8.  الطایی، علی(1382)‌ بحران هویت قومی در ایران. تهران: نشر شادگان .
    8. 9.  انتخابی، نادر (1371)‌ «ناسیونالیسم و تجدد در فرهنگ سیاسی بعد از مشروطیت»، نگاه نو، دوره 2، شماره 4.
    9. 10.  ایرانشهر، 24 عقرب 1302، سال 2، شماره 3.
    10. 11.  ابراهیم حاجیانی (1380) «مسئله وحدت ملی و الگوی سیاست قومی در ایران»، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 3،  صفحات 143، 137-177.
    11. 12.  شهلا باقری (1384) «به سوی یک رویکرد فرهنگی از انقلاب اسلامی»، پژوهشنامه متین، شماره ‌27.
    12. 13.  بشیریه، حسین (1374)‌ انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    13. 14.  تاجیک، محمدرضا (1384) روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران: فرهنگ گفتمان.
    14. 15.  تنسی، استفان دی. (1379)‌ مبانی علم سیاست، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: نشر دادگستر.
    15. 16.  تیشه‌یار، ماندانا (1380)‌ «نگاهی تاریخی به پدیده گوناگونی ملی- قومی در جهان اسلام» فصلنامه مطالعات ملی، سال سوم، شماره 9، ‌200-159.
    16. 17.  سیسک، تیموثی دی (1379)‌ تقسیم قدرت و میانجیگری بین‌المللی در منازعات قومی، ترجمه مجتبی عطارزاده، تهران:‌ پ‍‍ژوهشکده مطالعات راهبردی.
    17. 18.  چلبی، مسعود (1372)‌ «وفاق اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، جلد 2، شماره 3، شماره مسلسل 6.
    18. 19.  چلبی، مسعود (1375)‌ جامعه‌شناسی نظم: تشریح و تحلیل نظم اجتماعی، تهران: نشر نی.
    19. 20.  حاجیانی، ابراهیم (1380) ‌«مسئله وحدت ملی و الگوی سیاست قومی در ایران» نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 3، صفحات 137-177.
    20. 21.  الموسوی ‌الخمینی، امام روح‌الله (1361)‌ صحیفه نور، تهران:‌ مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، جلد 12.
    21. 22.  دوریان، پاتریک و فرارو، توماس (1386)‌  مسئله همبستگی؛ نظریه‌ها و مدل‌ها، ترجمه علی مرشدی‌زاد، تهران: تمدن ایرانی.
    22. 23.  رجب‌نسب، حمید (1384)‌ بررسی تئوریک توسعه، گوناگونی قومی و همبستگی ملی، در: همبستگی ملی ایران، به کوشش داریوش قمری، تهران: تمدن ایرانی.
    23. 24.  رکس، جان (1380)‌ «اقلیت‌های قومی و دولت ملی»، ترجمه محمدسعید ذکایی، فصلنامه مطالعات ملی، سال 2، شماره 8.
    24. 25.  سازمند، بهاره (1386) جایگاه هویت ملی در قوانین برنامه‌های توسعه کشور، نگاه ملی، تهران: موسسه مطالعات ملی.
    25. 26.  سیدامامی، کاووس (1379)‌ «میزگرد سیر تحول تاریخی هویت ملی در ایران از اسلام تا به امروز»، فصلنامه مطالعات ملی، ش5.
    26. 27.  سیدامامی، کاووس (1385)‌ «قومیت از منظر سیاست‌های هویت»، دو‌فصلنامه دانش سیاسی، سال 2، شماره 3.
    27. 28.  علوی‌تبار، علیرضا (1379)‌ ارزیابی بخش فرهنگ در برنامه‌های اول و دوم توسعه، در: فرهنگ‌، سیاست و توسعه در ایران امروز، تهران: نشر دال.
    28. 29.  فریش، هیلل (1383)‌ خاورمیانه، ترجمه هرمز همایون‌پور، دایره‌المعارف ناسیونالیسم، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
    29. 30.  فولادوند، عزت‌الله (1379)‌ خرد در سیاست، تهران: طرح نو.
    30. 31.  قمری، داریوش (1384)‌ همبستگی ملی در ایران، تهران:‌ تمدن ایرانی.
    31. 32.  کچویان، حسین (1384)‌ تطورات گفتمان‌های هویتی ایران، تهران: نشر نی.
    32. 33.  کلگ، استوارت آر (1380)‌ چارچوب توت، ترجمه مصطفی یونسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    33. 34.  گودرزی، حسین (1385)‌ مفاهیم بنیادین در مطالعات قومی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
    34. 35.  مارجر، مارتین (1377)‌ سیاست قومی، ترجمه اصغر افتخاری، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‌شماره اول.
    35. 36.  محرمی، توحید (1383) هویت ایرانی- اسلامی «ما» در: هویت در ایران، به اهتمام علی اکبر علیخانی، تهران: ‌پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.

    37. مرشدی‌زاد، علی (1379)‌ «نخبگان آذری ایران، هویت ملی و منطقه‌ای»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 4، صفحات 175-149.

    1. 38.  مک لنان، گرگور (1381)‌ پلورآلیسم، ترجمه جهانگیر معینی‌ علمداری، تهران: آشیان.
    2. 39.  مقصودی، مجتبی (1379)‌ «اندونزی: درس‌هایی از بحران همبستگی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال نخست، شماره 4، صفحات 148-121.
    3. 40.  مقصودی، مجتبی (1380)‌ تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینه‌ها، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
    4. 41.  میلر، دیوید (1383)‌ ملیت، ترجمه داود غرایاق‌زندی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
    5. 42.  موسسه مطالعات ملی (بی‌تا)، بایدها و نبایدهای طراحی سیاست قومی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
    6. 43.  نظری، علی‌اشرف، سازمند، بهاره (1387)‌ گفتمان، هویت و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    7. 44.  یوسفی، علی (1384)‌ روابط بین‌قومی و تاثیر آن بر هویت اقوام در ایران در: همبستگی ملی در ایران، به کوشش داریوش قمری. تهران: ‌تمدن ایرانی.
    8. 45.  هیندس، باری (1381)‌ گفتارهای قدرت، ترجمه مصطفی یونسی، تهران: نشر شیرازه.

    46-  Amuzegar, Jahangir (1991) The Dynamics of the Iranian Revolution, New York: state University Press.

    47- Ansari, Ali M. (2003)‌ Modern Iran Since 1921: The Pahlavis and After, London: Langman.

    48- Birkland, T. (2005) An Introduction to Policy Process, New York: New York University Press.

    49- Brown, Michael E. (1993)‌ Ethnic conflict and International Security, New Jersey: Princeton University Press.

    50- Cochran, C. (1995) Public Policy: Perspectives and Choices, New York: MacGrawHill.

    51- Esman, Milton J. (2004)  An Introduction to Ethnic conflict, Cambridge: Polity Press.

    52- Premdas, Ralph R. (2003) “Seizure of Power”, Nationalism and Ethnic politics, 8/4, winter.

    53- Relily, Bengamn (2001)‌ Democracy in Divided socrety, Cambridge: Cambridge University Press.